درباره غذاها و میوه‌های ارگانیک چه می‌دانید؟
یافته‌های جدید دانشمندان در واقع تأییدی بر این باور قدیمی است که هر چیزی طبیعی‌اش بهتر است. بر اساس مطالعه‌ای 10 ساله که گوجه‌فرنگی‌های ارگانیک و انواع معمولی را مقایسه کرده، محققان دریافته‌اند که میزان مواد مغذی و آنتی اکسیدان‌هایی مثل فلانوئیدها در انواع ارگانیک، دو برابر بیشتر از انواع معمولی است. اما این محصولات غذایی ارگانیک چه هستند که در سال‌های اخیر این همه درباره آنها جار و جنجال شده؟
به طور کلی، غذای ارگانیک یا طبیعی، به غذایی گفته می‌شود که بدون دخالت یا بدون مصرف آفت‌کش‌ها، کودهای شیمیایی و ترکیبات اصلاح شده ژنتیکی تولید شده باشد. در واقع کشاورزی ارگانیک، شیوه‌ای از کشاورزی است که در تمامی مراحل کاشت تا برداشت، جمع آوری و بسته‌بندی محصولات کشاورزی از کود شیمیایی استفاده نمی‌کند.
البته، در ابتدا این محصولات، تنها در فروشگاه‌های کوچک و یا در بازارهای محلی کشاورزان قابل دسترس بود، ولی در سال‌های اخیر، به طور وسیعی در اکثر فروشگاه‌ها در کشورهای اروپایی و آمریکایی فراهم و قابل دسترس شد؛ چنانکه مصرف غذاهای ارگانیک در بین مردم آمریکا در طی چند سال اخیر دارای رشد 17 تا 20 درصدی بوده است.
در حالی که محصولاتی که پیش از این در بازار مرسوم بوده‌اند و از نظر شکل ظاهری بهتر و بزرگتر هم بودند، تنها رشد 2 تا 3 درصدی داشته‌اند. به همین دلیل هم بسیاری از شرکت‌های تولید مواد غذایی به سمت مصرف این مواد برای تولید فرآورده‌های خود سوق داده شده‌اند.
در ابتدا، غذای ارگانیک تنها شامل سبزی‌های تازه بود و اولین مصرف کنندگانی که از غذای ارگانیک استفاده می‌کردند، به دنبال غذایی بودند بدون مواد شیمیایی، تازه و در حد امکان دارای کمترین مراحل فرایند؛ و چون آنها باید اقلام مورد نیاز خود را مستقیماً از کشاورزان خریداری می کردند بنابراین، شعار «کشاورز خود را بشناس تا غذای خود رابشناسی» از اولین شعارهایی بود که به منظور ترویج مصرف غذاهای ارگانیک، باب شد.
اما امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا، محصولات ارگانیک، دیگر لوکس و «خاص» به حساب نمی‌آیند و در فروشگاه‌ها، انواع محصولات ارگانیک از میوه و سبزی گرفته تا مرغ، تخم مرغ و شیر را می‌توانید با برچسب ارگانیک و تنها اندکی گران‌تر از انواع معمولی، خریداری کنید.
محققان وارد می‌شوند
هم‌زمان با رونق گرفتن بازار محصولات ارگانیک، تحقیقات برای کشف خواص برتر این محصولات هم رونق گرفت. یکی از تازه‌ترین این مطالعات درباره مقایسه خواص آنتی‌اکسیدانی گوجه‌فرنگی‌های ارگانیک و معمولی است که نشان داده میزان مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌هایی مثل فلانوئیدها در انواع ارگانیک، دو برابر بیشتر از انواع معمولی است و این البته یک نتیجه خیره‌کننده است.
دکترآلیسون میشل، متخصص شیمی مواد غذایی در دانشگاه کالیفرنیا، و همکارانش می‌گویند دو نوع فلاونوئید موسوم به کئورسیتین (quercetin) و کامفرول (kaempferol) در گوجه فرنگی‌های خشک شده‌ای که به روش ارگانیک و توسط روش‌های کشاورزی تحقیق شده، به عمل آمده‌اند، وجود دارد که به طرز معنی داری از انواع معمولی، سراست. این دانشمندان، همچنین، میزان این فلاونوئیدها را در انواع ارگانیک به ترتیب،79 درصد و 97 درصد بالاتر از انواع معمولی ارزیابی کرده‌اند که رقم قابل توجهی به حساب می‌آید.
تحقیقات قبلی نشان داده است که فلاونوئیدها، فشارخون را تعدیل کرده و از بیماری های قلبی و سکته پیشگیری می‌کنند و همچنین باعث کاهش بروز انواعی از سرطان‌ها و آلزایمر می‌شوند.
دانشمندان، تفاوت فاحش موجود در میزان فلاونوئیدها را درگوجه فرنگی‌های ارگانیک، نسبت به انواع ساده، به عدم وجود کود در کشاورزی به روش ارگانیک نسبت می‌دهند. البته، در این میان فرضیه دیگری هم وجود دارد که بر اساس آن، فلاونوئیدها، به عنوان مکانیسمی دفاعی که در اثر کمبود مواد مغذی فعال می‌شود، به وجود می‌آیند، که این کمبود مثلاً می‌تواند کمبود نیتروژن در خاک باشد.
بر اساس این فرضیه، نیتروژن موجود در کودهای معمولی، برای گیاهان به راحتی قابل دسترس است و بنابراین چون در کشاورزی به روش ارگانیک از کود استفاده نمی‌شود، کم بودن میزان فلاونوئیدها در انواع معمولی به دلیل بالا بودن میزان استفاده از کودها در کشاورزی است.
همیشه مخالفانی هم وجود دارند
در روند تأیید یک بررسی علمی، همیشه مخالفانی هم وجود دارند. از آنجا که محصولات ارگانیک و اثرات مثبت این مواد بر سلامت افراد، یکی از مهمترین محورهای مباحث سلامت را در سال‌های اخیر تشکیل می‌دهد، اصلاً بعید نیست که مخالفانی هم وجود داشته باشند.به عنوان مثال، برخی معتقدند شواهد چندانی مبنی بر مفیدتر بودن محصولات ارگانیک وجود ندارد و بالاتر بودن سطح چند ماده مغذی در این محصولات، سبب نمی‌شود که آنها مفیدتر باشند.
برای مثال به مطالعه‌ای اشاره می‌شود که به تازگی انجام گرفته است و نشان داده شیرهایی که به روش ارگانیک به دست می‌آیند، حاوی میزان بالاتری از اسیدهای چرب کوتاه زنجیر امگا3 هستند، اما در کل، این اسیدهای چرب کوتاه زنجیر مزیت بیشتری به انواع بلند زنجیر که در روغن ماهی‌ها وجود دارد، برای سلامت ندارند.مدافعان، در مقابل می‌گویند این نکته که در مواد غذایی دیگری به جز آنهایی که همیشه یک سری از مواد مغذی را دارا بودند، بتوانیم سطح برخی از ویتامین‌ها و مواد معدنی را بالا ببریم نکته مثبتی است که آزمایش‌های جدید هر روز آن را تأیید می‌کنند و همه به نوع عمل‌آوری ارگانیک نسبت به نوع معمولی برمی‌گردد؛ به عبارت دیگر، وجود اسیدهای چرب امگا3 در شیر به خودی خود اتفاق مثبتی است حتی اگر مزیتی نسبت به روغن ماهی‌ها که از منابع متداول امگا3 هستند نداشته باشد، که البته دارد!
تحقیقات اخیر دانشمندان اروپایی در مورد گوجه‌فرنگی‌ها، هلوها و سیب‌های فرایند شده‌ای که به روش ارگانیک تولید می‌شوند هم نشان داده است این محصولات همگی از نظر میزان مواد مغذی و همچنین کیفیت ریزمغذی ها در سطح بالاتری نسبت به انواع غیر ارگانیک قرار دارند.
با ارگانیک، صرفه‌جویی کنید
محصولات ارگانیک در حالی که نسبت به انواع معمولی از اندازه کوچکتری برخوردارند، همیشه این سؤال را برای مصرف کننده‌ها به وجود می‌آورند که چرا باید پول بیشتری برای خرید این محصولات بپردازیم؟ اما محصولات غذایی که به دلیل ارگانیک یا طبیعی بودن گران‌ترند، در عمل ارزان‌تر از محصولات غذایی ماشینی یا صنعتی هستند.
واقعیت این است که محصولات غذایی صنعتی و به ظاهر ارزان‌تر، قیمت واقعی‌شان بالاتر است. تقریباً یک سوم قیمت این نوع محصولات را مصرف‌کننده‌ها مستقیماً می‌پردازند و حدود یک سوم قیمت را دولت، از طریق یارانه به کشاورزان و تولیدکنندگان پرداخت می‌کند. در عین حال باید به ضایعاتی که بصورت معمول در این محصولات وجود دارد و آسیب‌هایی که طبیعت در تولید این محصولات ایجاد می‌کند نیز توجه کرد.
بر اساس بررسی‌های متخصصان کشاورزی و مواد غذایی و کارشناسان محیط زیست، افراد و خانواده‌هایی که از محصولات غذایی ارگانیک استفاده می‌کنند در نهایت، هزینه کمتری را نسبت به افراد و خانواده‌هایی می‌پردازند که از محصولات غذایی معمولی که به روش‌های صنعتی و ماشینی تهیه شده، استفاده می‌کنند.
چرا که محصولات غذایی که با روش طبیعی و ریتمی آرام به دست می‌آید، مانند همه پدیده‌های دیگر زندگی، استحکام و مقاومت و غنای بیشتری دارد. به عنوان مثال، سیبی که دوبار سریع‌تر از یک سیب طبیعی رشد می‌کند، دوبار کمتر از سیبی که در طبیعت رشد می‌کند، دارای مواد غذایی است.
به عبارت دیگر برای تامین مقدار کافی مواد مورد نیاز بدن، اگر حجم معینی از محصولات غذایی معمولی و ارزان‌تر مصرف می‌کنید، با استفاده از محصولات ارگانیک، نیمی از همان حجم محصولات غذایی مقدار بیشتری از مواد مورد نیاز بدن مثل ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها و ... را تامین می‌کند.
ایران هم مدعی است
در ایران هنوز محصولات ارگانیک وارد بازار نشده‌اند و در مرحله تحقیقات قرار دارند. چنانکه چندی پیش، احمد زواره، رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع‌طبیعی استان تهران، تولید محصولات ارگانیک درسال 1386 را از مهمترین اهداف سازمان تحقیقات کشاورزی استان تهران برشمرد و گفت: هم‌اکنون چندین مزرعه در زمینه مرکبات، محصولات باغی و مرغداری تحت پوشش است که تمام محصولات آن ارگانیک است که البته کافی نبودن تأمین منابع مالی، شفاف نبودن آیین‌نامه‌ها و ضوابط همکاری با بخش خصوصی، نارسایی در تأمین نیازهای تحقیقاتی و نبود تعامل مثبت و سازنده بین بخش‌های تحقیقاتی و اجرایی از جمله مشکلات این بخش است.
