از پیامدهای اصلی تغییر اقلیم بروز خشکسالی است که یکی از عرصه های مهم که تحت تاثیر این بحران قرار می گیرد، عرصه کشاورزی است و ازسویی با توجه به مصرف بالای آب در بخش کشاورزی این تدبیر می تواند آثار ارزنده در کشور داشته باشد. بخش کشاورزی در جهان امنیت غذایی مردم را بر عهده دارد که برای در امان ماندن از هر گونه گزندی برای حفظ آن باید راهکارهای مختلف اندیشید. برنامه‌های مختلف برای حفظ و گسترش کشاورزی به اجرا در می آید تا امنیت غذایی آحاد جامعه تامین شود که برای این کار باید از روش های مختلف همچون کشت گلخانه ای، اجرای شیوه های نوین آبیاری در اراضی، استفاده از آب ها و اراضی غیرمتعارف در کشاورزی برای زنده نگه داشتن کشاورزی استفاده کرد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور آب و خاک در کرج در این باره گفت: کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد و از لحاظ منابع آب بسیار آسیب پذیر است. علی مراد اکبری افزود: متاسفانه دردهه گذشته کشور با خشکسالی، کمبود آب، روان آب و توزیع نامناسب پراکنش بارانی مواجه شده ایم و اگر برنامه ریزی عمیقی برای آن نداشته باشیم امنیت غذایی کشور به خطر می افتد. وی با بیان اینکه کشوری که امنیت غذایی نداشته باشد وابستگی خواهد داشت و باید از اهداف و سیاست هایش بگذرد، گفت: اکنون میانگین بارندگی سالانه کشوربه 242 میلی متر رسیده درحالیکه در دهه گذشته 250 میلی متر بوده است.
اکبری با اشاره به اینکه اکنون میانگین بارندگی ایران یک /سوم شاخص جهانی است، افزود: همچنین میزان تبخیر آب در دنیا 800 میلی متر است در حالیکه این میزان در ایران 2200 میلی متر است به طوریکه دو/ سوم نزولات آسمانی کشور تبخیر می شود. وی میزان اراضی آبی کشور را حدود 8 و نیم ملیون هکتار ذکر کرد و افزود: پراکنش بارندگی در کشوربسیار نامناسب است واگر روی منابع آب دقت نکنیم درآینده با مشکل روبرو می شویم. اکبری ادامه داد: راهبردهایی در وزارت خانه تهیه شده که یکی از برنامه ها بحث توسعه روش های نوین آبیاری است به طوری که اکنون یک میلیون و 600 هزار هکتار در کشور اجرا شده که امسال هم 32 هزارو 800 میلیارد ریال برای توسعه روش های نوین کشور پیش بینی کرده است که باید 300 هزار هکتار از طریق آن اجرا شود.
وی اظهار داشت: به ازای هر هکتاراز این روش ها، 4400 متر مکعب آب صرفه جویی می شود و نگاه به سوی آبیاری میکرو و قطره ای در زراعت و باغبانی است و سال گذشته بیش از 30 هزار هکتار آبیاری قطره ای در کشورداشته ایم. وی گفت: در صورت اجرای این طرح ها میزان مصرف آب کمتر از نصف می شود و میزان تولید 10 برابر می شود که از سیاست های جدی کشور است. وی گفت: اکنون در کشور میزان راندمان و بهره وری مصرف آب در بخش کشاورزی را تعیین کرده ایم به طوریکه میزان بهره وری 0.9 کیلوگرم در مترمکعب به حدود 1.25 رسیده است که جهش بسیار خوبی اتفاق افتاده ولی تا مطلوب فاصله بسیار است. اکبری عدد مطلوب را رسیدن به 2 کیلوگرم در مترمکعب دانست و افزود: این ارتقا باید تا پایان برنامه ششم محقق شود.
معاون وزیر جهاد کشاورزی بیان داشت: سفره های زیرزمینی کشور ما سالانه حدود 8-7 میلیارد مترمکعب بیلان منفی دارد و در برنامه ششم به دولت تکلیف شده که در پایان برنامه سالانه حداقل 11 میلیارد مترمکعب در منابع آب کشور صرفه جویی شود. وی گفت: برای رسیدن به هدف راهبردها مشخص شده و عرصه عملیاتی آن هم دست مروجان خواهد بود که یکی از این راهبردها توسعه روش های نوین آبیاری است که اکنون نیز در حال اجرا است به طوریکه در سالجاری تاکنون 100 هزار هکتار آبیاری تحت فشار انجام شده، 150 هزار هکتار هم در دست اجرا است. وی با بیان اینکه این عدد تا پایان سال به 300 هزار هکتار با شرط تامین اعتبارات خواهد رسید، افزود: رویکرد ما در آبیاری تحت فشار و روش های نوین آبیاری، روش میکرو با رعایت تمام پارامترهای فنی و مهندسی است. اکبری ادامه داد: در سال گذشته در حدود 30 هزار هکتار آبیاری تیپ در گندم انجام شد که در این مزارع حداقل تولید 7.5 تن و حداکثر 13.2 تن در هکتار با مصرف کمتر از 4 هزار مترمکعب آب بوده که نشان دهنده این است که این ظرفیت در کشور وجود دارد تا این روش را توسعه دهیم.
اصلاح الگوی کشت، راهکار بعدی
وی یکی دیگر از راهکارها برای کاهش مصرف آب را اصلاح الگوی کشت دانست و گفت: ما راهی جز این نداریم و باید به سمت گیاهان کم آب بر برویم و همچنین به سمت مزیت های نسبی برویم و آن را در برنامه های اولویت دار قرار دهیم . وی با بیان اینکه امکان دارد در بعضی از محصولات مزیت نسبی نداشته باشیم، افزود: یکی دیگر از راهبردها توسعه کشت های گلخانه ای است یعنی گیاهان پرمصرف را به محیط های کنترل شده ببریم. وی تاکید کرد که در صورتیکه نتوانستیم تمام گیاهان پرمصرف را به سمت محیط های کنترل شده ببریم، نگاهمان این است که در صیفی و سبزی و دیگر گیاهان پرمصرف به سمت آبیاری میکرو برویم. وی اظهار داشت: سال گذشته در هرمزگان 9 هزار هکتار آبیاری تحت فشار انجام شده که تمام آن تیپ بوده و در جیرفت نیز 8 هزار هکتار به روش تیپ انجام شده که نشان می دهد اقبال عمومی از این روش ها خیلی خوب شده است.
اکبری یکی دیگر از برنامه ها را تغییر فصل کشت عنوان کرد و گفت: به طور مثال در کشت چغندر قند که در کشور ما معمولا در فصل بهار کشت می شود آن را در مناطق گرمسیر به کشت در فصل پاییز برای استفاده از باران موثر و مصرف کمتر آب تغییر دهیم. وی افزود: همچنین اعتقاد داریم کشت نیشکر در خوزستان را به کشت چغندر قند به دلیل کمتر مصرف کردن آب تغییر بدهیم زیرا مصرف آب در نیشکر 30 هزار مترمکعب است در حالیکه در کشت پاییزه چغندر قند به 7.5 هزار مترمکعب می رسد. معاون وزیر جهاد کشاورزی اضافه کرد: فصل استفاده از مالچ به خاطر کمتر شدن تبخیر در پهنه ها باید جزو برنامه ها قرار گیرد که با این روش تبخیر تا 90 درصد کاهش می یابد.
استفاده از آب مجازی روشی موثر بر صرفه جویی در آب کشاورزی
وی استفاده از آب مجازی را یکی دیگر از سیاست ها برای کاهش مصرف آب دانست و گفت: یکی از روش ها در کشور این است که سیاست را بر کشت گیاهان کم مصرف بگذاریم و واردات را بر گیاهان پرمصرف بگذاریم. اکبری افزود: بر اساس اعداد و ارقام اعلام شده سالانه 5 میلیارد مترمکعب آب در قالب آب مجازی صادر می کنیم و حدود 35 میلیارد مترمکعب آب وارد می کنیم که جزو سیاست هایی است که دولت روی آن کار می کند. مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان البرز نیز گفت : در سال جاری جهت اجرا و توسعه ی 2397 هکتار انواع روشهای نوین آبیاری مبلغ 325 میلیارد ریال اعتبار از دو محل بند الف تبصره 4 و ردیف ملی بودجه سنواتی به ترتیب 85 میلیارد ریال و 240 میلیارد ریال برای استان البرز مصوب شده است.
حجت الله رضایی افزود: تاکنون مبلغ 120 میلیارد و 566 میلیون ریال شامل 68 میلیارد و 706 میلیون ریال اسناد خزانه اسلامی و مبلغ 51 میلیارد و 860 میلیون ریال وجه نقد به استان تخصیص داده شده است مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی اظهار داشت : از ابتدای سال 96 تا کنون 811 هکتار از اراضی استان به انواع روش های نوین آبیاری تجهیز و 1210 هکتار نیز در دست اجرا می باشد و علاوه بر آن پروژه 2040 هکتاری شرکت تعاونی تولید روستایی ماهدشت نیز از تاریخ 30 آبان ماه سال جاری وارد فاز اجرایی شده است. وی گفت: در حال حاضر پیمانکار مربوطه مشغول عملیات اجرایی این طرح بوده و به طور کلی تا این تاریخ از ابتدای برنامه توسعه روش های نوین آبیاری 13000 هکتار از اراضی استان در این خصوص تجهیز شده اند. رضایی اضافه کرد: طی یک برنامه 10 ساله که از ابتدای سال 95 آغاز گردیده ، برای 42000 هکتار از اراضی زراعی و باغی استان در صورت تامین اعتبارات مصوب ، اجرای انواع روشهای نوین آبیاری هدف گذاری شده است.
