چیت چیان كه دانش آموخته مهندسی صنایع است، گفت كه ما با یك مسئله رمانتیك روبه‌رو نیستیم بلكه مردم برخی مناطق ما نیازمند ساخت و بهره‌برداری از سدها هستند. گردش صنعت ما به آب نیاز دارد. كشاورزی و تولید غذای مردم نیاز به آب دارد. كسانی كه می‌گویند ساختن سد ضرورت ندارد، بیان كنند كه اگر این سدها نبود چه مشكلاتی داشتیم؟ این گفته‌های وزیر نیرو نشان می‌دهد كه مدیریت كلان آب كشور همچنان راهكار مقابله با بحران كم آبی را دراجرای طرح‌های فنی و اجرای سازه‌های عظیم پرهزینه می‌داند؛ اما مقابله با بحران كم آبی برخلاف این گفته‌های وزیرنیرو را باید در راهكارهای دیگری جست وجو كرد.
دكتر احمدعلی كیخا نماینده مردم سیستان، كه دكتری اقتصاد آب از استرالیا دارد و پیش از این یك دوره نمایندگی مجلس و معاونت سازمان حفاظت محیط‌زیست را نیز تجربه كرده است، به راهكارهای قابل تاملی اشاره می‌كند. او در گفت‌وگو باهمشهری برخلاف متولیان منابع آب كشور، راهكار نجات از بحران كم آبی را فقط در اجرای سدها و طرح‌ها ی انتقال آب بین حوضه‌ای در كشور نمی‌داند اگر چه در عین حال یادآور می‌شود تجربه‌های انتقال آب در سایر كشورها ازجمله چین وجود دارد؛ به‌طوری كه 48.5میلیارد مترمكعب آب سالانه بین شمال و جنوب چین جابه‌جا می‌شود اما در آنجا این انتقال با توجیهات متعدد اقتصادی و زیست‌محیطی اجرا می‌شود آیتمی كه در كشور ما در طرح‌های انتقال آب و سدسازی كمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
این عضو كمیسیون كشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس می‌گوید: زمانی كه معاونت طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست را برعهده داشتم در سفری به كرمان درجلسه‌ای كه استاندار كرمان هم حضور داشت طرح‌های انتقال آب از خلیج‌فارس و عمان و سایر حوضه‌های بالادستی به كرمان با هدف تأمین آب صنعت مطرح شد؛ طرحی كه اجرای آن بنا به اعلام مسئولان استانی 12هزار میلیارد تومان هزینه نیاز داشت و انجام آن چند سال طول می‌كشید قیمت تمام‌شده هر متر مكعب آب هم از طریق این طرح برای صنعت به گفته ایشان حدود 6هزار تومان برآورد شده بود. همانجا مطرح شد كه یك مترمكعب آب در زراعتی مثل گندم حدود 100تومان عایدی دارد. حتی اگر در بهترین شرایط ارزش افزوده هر مترمكعب آب هزار تومان باشد یعنی اینكه مقرون به صرفه است كه این آب را به بهای بیش از ١٠٠٠ و تا سقف 6هزار تومان نه چند سال بعد بلكه همین الان خرید و در اختیار بخش صنعت گذاشت. كاری كه به‌راحتی با ایجاد بازار آب و بانك آب شدنی است و نیازی به این همه سرمایه و زمان ندارد.
راهكارهای نو
كیخا معتقد است: حلقه مفقوده در مدیریت كلان آب كشور، این است كه طی سال‌های گذشته ما همواره به‌دنبال راه‌حل‌های فنی بودیم و هستیم درحالی‌كه این تنها راه‌حل نیست و باید به‌دنبال راه‌حل‌های مبتنی بر بازار و اقتصاد باشیم. او در توضیح این مطلب می‌افزاید: در فرایند تولید محصول باید ارزش تولید نهایی حداقل برابر با قیمت یا هزینه آب باشد؛ اما آیا در شرایط موجود، بازدهی یك مترمكعب آب مصرف شده برابر با هزینه تولید یك مترمكعب آب هست؟ مسلما این محاسبات در فرایند تولید محصول در كشور ما هنوز جایی ندارد.
كیخا تأكید می‌كند: زمانی مصرف‌كنندگان آب و كشاورزان برای تولید محصول به‌صورت بهینه عمل می‌كنند كه هزینه واقعی آب را در محاسبات خویش لحاظ نمایند. این هزینه البته هزینه دسترسی به آب یعنی هزینه برق و نیروی انسانی برای حفر چاه و قنات و انتقال آن نیست بلكه هزینه واقعی آب، فرصتی است كه در جای دیگری می‌تواند صرف مواردی شود كه منافع اجتماعی آن بسیار بیشتر از تولید محصول است. برای مثال، ما در حوزه ارومیه آب را به كشاورزی اختصاص دادیم درحالی‌كه دریغ كردن حقابه زیست‌محیطی و اختصاص دادن آن به كشاورزی، هزینه‌ای بسیار سنگین را به جامعه تحمیل كرد.
این دانش آموخته اقتصاد آب، تغییر الگوی كشت را برخلاف بسیاری از كارشناسان، یك نكته انحرافی می‌داند و تصریح می‌كند: برخی تصور می‌كنند باید الگوی كشت را به كشاورزان تحكم كنند درحالی‌كه بنا برعلم اقتصاد، نمی‌توان به كشاورز دیكته كرد كه چه محصولی بكارد یا نكارد؟ بلكه باید با اعمال سیاست‌های مناسب اقتصادی ازجمله سیاست‌های حمایتی و تشویقی تولید محصول و كشاورز را جهت داد؛سیاست‌هایی كه منجر به تأمین امنیت ملی و الگوی تولید پایدار منجر شود.
به باور این استاد دانشگاه، اگر دولت فكر می‌كند استفاده از شیوه‌های مدرن آبیاری باید جایگزین شیوه غرقابی شود باید كشاورزان را به سمتی هدایت كند كه شیوه مدرن برای آنها اقتصادی و قابل توجیه باشد. كشاورز اگر به این باور برسد كه آبیاری مدرن توجیه اقتصادی دارد آن را می‌پذیرد و اجرا می‌كند درغیر این صورت سیاست‌های دیكته شده راه به جایی نخواهد برد.
باكس: راهكارهای مقابله با بحران آب
دكتر كیا كیخا كه دیدگاه هایش در مورد مسائل آب آن اندازه قابل بوده كه اخیرا «فدراسیون صنعت آب» در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور خواستار استفاده از دیدگاه‌های وی در مدیریت كلان آب كشور شده است، «اصلاح ساختار مدیریتی در همه حوزه‌های مرتبط با آب، محیط‌زیست و كشاورزی»، « استفاده از ابزارهای اقتصادی و راه‌حل‌های مبتنی بر بازار در مدیریت منابع آب كشور» و « تمركز دولت بر استفاده از فناوری‌ها و تكنیك‌هایی كه منجر به افزایش بهره‌وری آب» را 3راهكار اساسی برای مقابله با بحران آب كشور عنوان می‌كند و می‌گوید كه زمان تكیه صرف بر اجرای راهكارهای فنی برای مقابله با بحران آب به پایان رسیده است.
