1398/7/12 46

تعاونی های کشاورزی می‌توانند نقش موثری در تولید بهینه‌ محصول، فراهم کردن ماشین‌الات مناسب، بسته‌بندی، نگهداری و فروش بهتر محصولات به‌دست آمده و تامین نیازهای مصرفی و مالی کشاورزان ایفا نمایند.

آشنایی با تعاونی های روستایی و کشاورزی

با آنکه همکاری و تعاون در میان انسان‌ها در طول تاریخ جریان داشته و به عنوان مثال در میان روستائیان و عشایر ایران نیز رسومی چون گله‌به‌گله، شیروهره و غیره به عنوان راهی برای به اشتراک‌گذاری توان و سرمایه افراد یک روستا و یا یک عشیره قرن‌ها معمول بوده است با این‌ حال آنچه که امروز به عنوان فعالیت در قالب شرکت‌های تعاونی اطلاق می‌گردد امری مدرن محسوب شده و ریشه‌های آن به اوایل قرن نوزدهم میلادی و رشته فعالیت‌هایی که در این حوزه در کشورهایی چون فرانسه و انگلستان آغاز شد برمی‌گردد. نظریات متفکرانی چون فیلیپ بوشه، شارل فوریه و ژوزف پرودن در فرانسه و رابرت آون، ویلیام کینگ و افراد دیگری در انگلستان به شکل‌گیری ایده تعاونی ها کمک شایانی نمود و همت افرادی از طبقات پایین جامعه چون کارگران کارخانه ریسندگی شهر راچدِیل به این ایده‌ها جامه‌ی عمل پوشانید.

در ایران اولین تعاونی‌ها در دهه‌ی ۱۳۲۰ شمسی با تشویق برخی تحصیل‌کردگان در خارج کشور، توصیه‌ی کارشناسان کشورهای غربی و سازمان ملل و حمایت‌های دولتی آغاز به کار کردند. اکثر شرکت‌های تعاونی‌ تشکیل شده در این دوره برپایه‌ی مصرف و جهت کمک به تأمین معاش و رفاه کارکنان چند کارخانه‌ی بزرگ عمدتا دولتی ایران و برخی بانک‌ها و اداره‌جات تشکیل شدند. اما در سالها و دهه‌های بعد تعاونی های اعتباری و تولید (عمدتا کشاورزی) نیز در ایران رواج یافتند. در دهه‌ی ۱۳۴۰ و در زمان اصلاحات ارضی، روستائیانی که زمین دریافت می‌کردند اجبارا می‌بایست عضویت در یک تعاونی کشاورزی را نیز می‌پذیرفتند و از این جهت در آن دوره تعداد زیادی تعاونی کشاورزی تشکیل و آغاز به کار کردند.

هر تعاونی دست‌کم از اعضای عادی، هیأت مدیره و بازرسان تشکیل می‌شود و به فراخور فعالیت می‌تواند افرادی را نیز در استخدام خود داشته باشد. یک تعاونی اولین‌بار با حضور موسسان در مجمعی عمومی تشکیل شده و اساس‌نامه‌اش مورد مشورت و تصویب قرار می‌گیرد. براساس قوانین به‌طور کلی اعضای موسس حداقل می‌بایست ۷ نفر افراد حقیقی و دارای تابعیت ایرانی باشند که در تعاونی مشابه دیگری عضو نبوده و حداقل سهام مصوب را نیز پرداخت کرده باشند. این تعداد در تعاونی‌های مصرف ۲۵۰ نفر و در تعاونی‌های عام ۵۰۰ نفر است. در تعاونی‌ها برخلاف شرکت‌های خصوصی، فارغ از میزان سرمایه‌گذاری هر فرد یک رای بیشتر ندارد. رعایت دموکراسی، کنترل عمومی تعاونی، بی‌طرفی، بهبود شرایط زندگی اعضا و افزایش دانش و توانمند نمودنشان از جمله اهداف همه‌ی شرکت‌های تعاونی می‌باشد.

تعاونی‌های کشاورزی را از نظر ماهیت فعالیت ممکن است به دو دسته‌ی تعاونی‌های تولید و تعاونی‌های خدمات تولید تقسیم نمود. شرکت تعاونی کشاورزی با مشارکت روستائیان کشاورز، دامدار، باغدار، نوغان‌دار، زنبوردار و غیره و کارگران مشغول در این حوزه‌ها تشکیل می‌شود. در اینگونه تعاونی‌ها می‌توان بسته به نیاز اقدام به کشت مشترک، خرید و استفاده از ابزار و ماشین‌آلات کشاورزی به صورت گروهی، دریافت یا پرداخت وام و ایجاد اشتغال برای اعضای خود نمود. از آنجا که توسعه کشاورزی و بهبود وضعیت معاش کشاورزان تنها منحصر در تولید محصولات کشاورزی نبوده و به عوامل دیگری چون بسته‌بندی، بازاریابی و فروش، در برخی موارد صنایع تبدیلی در دسترس و غیره هم بستگی دارد برخی تعاونی‌ها در رشته‌های خاصی از این بخش‌ها متمرکز شده‌اند.

آنچنانکه ذکر شد عده‌ای از تعاونی‌ها فقط به تولید محصولات کشاورزی می‌پردازند. در این تعاونی‌ها با توجه به سرمایه و اعتباری که اعضا در اختیار شرکت گذاشته‌اند زمین و آب موجود و یا اجاره شده را تعیین نموده و در صورت نیاز ماشین‌آلات کشاورزی لازم را خریداری می‌‌کنند. اعضاء به طور مشترک در زمین‌های تعاونی به کار مشغول شده و یا در قطعاتی جداگانه به کشت و زرع می‌پردازند و نهایتا سود به دست آمده از فروش محصول را بسته به نوع همکاری و توافقات صورت‌گرفته بین خود تقسیم می‌کنند.

قسم دیگر تعاونی‌های کشاورزی، شرکت‌های تعاونی‌ تبدیل محصولات هستند. که مسئولیت آنها اعمال فرآیند‌هایی بر روی محصولات کشاورزی است که قابل مصرف و یا نگهداری شوند و یا بتوان به قیمت مناسب‌تری به نسبت محصول اولیه آنها را در بازار عرضه نمود. طبیعتا اینگونه فعالیت‌ها نیازمند سرمایه و کارگاه و بعضا ماشین‌آلات گران‌قیمت می‌باشد که از عهده‌ی کشاورزان به‌طور فردی خارج می‌باشد. اینگونه شرکت‌ها یا محصولات را بعد از اعمال تغییر و تبدیل به کشاورزان بر می‌گردانند و یا آنکه مستقیما اقدام به فروش آنها نموده اعضا را در سود حاصل سهیم می‌گردانند. تعاونی‌هایی از قبیل تولید کنسرو گوشت و سبزیجات، تهیه‌ی کمپوت میوه‌ها، اسانس‌گیری، برنج‌کوبی، تولید روغن زیتون، پنبه پاک‌کنی و غیره از جمله شرکت‌های فوق‌الذکر به شمار می‌روند.

تعاونی های نگهداری محصولات کشاورزی نیز قسم دیگری از شرکت‌های تعاونی روستایی و کشاورزی محسوب می‌شوند. سیلوها و سردخانه‌ها می‌توانند از جمله‌ی این تعاونی‌ها به حساب آیند. شرکت تعاونی طبقه‌بندی و بسته‌بندی محصولات کشاورزی، شرکت‌ تعاونی حمل و نقل و فروش محصولات کشاورزی، شرکت تعاونی‌های مصرف کشاورزان و شرکت‌های خدماتی از قبیل تعاونی های ماشین آلات کشاورزی، تعاونی بیمه محصولات کشاورزی و شرکت‌های تعاونی دفع آفات نباتی از دیگر اقسام تعاونی‌های حوزه کشاورزی هستند.

به طور کلی اگر بخواهیم در مورد چیستی اهمیت تعاونی‌های کشاورزی در توسعه‌ی روستایی صحبت کنیم می‌بایست به این موارد اشاره کنیم که تعاونی‌های کشاورزی با تشویق اعضای خود به همکاری و مشارکت در فعالیت‌های روزانه ضمن اینکه موجب کاهش حس تنهایی و ناتوانی شکل‌گرفته در آنها مخصوصا با تسری مدرنیزاسیون و فردگرایی به جوامع روستایی می‌شود به تقویت بستگی‌ها و ارتباط موثر اعضا و همبستگی میان آنها کمک شایانی می‌نماید؛ چالش‌هایی که ناشی از خرده‌مالکیت و کوچک و پراکنده بودن زمین‌های کشاورزی روستاییان متوجه آنهاست از طریق تعاونی‌ها قابل جبران می‌نماید؛ با گردهم‌ آوردن کشاورزان در غالب شرکت‌های تعاونی ضمن آنکه رقابت‌پذیری آنها را افزایش می‌دهد، قدرت و اعتبار بیشتری نیز در چانه‌زنی‌ها و تعیین قیمت فروش محصولاتشان به آنها می‌دهد.

مضیقه‌های ناشی از کمبود برخورداری از منابع مالی و نقدینگی و بعضا وادار شدن کشاورزان به سلف‌فروشی محصولاتشان، از طریق شرکت‌های تعاونی اعتباری کارآمد قابل برطرف شدن است. این شرکت‌ها مرجعیت و امکان بیشتری را برای جذب تسهیلات و کمک‌های دولتی به نسبت تک‌تک کشاورزان دارند. و احتمالا در صورت برخورداری از نیروهای مجرب و آشنا به مسائل منطقه بهتر می‌توانند در مورد نحوه‌ی تخصیص اعتبارات تصمیم‌گیری کنند. شرکت‌های تعاونی همچنین می‌توانند نقش موثری در آموزش دانش‌ و مهارت‌های مفید و ترویج روش‌هایی روزآمدتر و با بهره‌وری بیشتر ایفا نمایند. شرکت‌های تعاونی می‌توانند با گردهم آمدن واحدهای بزرگ‌تری به نام اتحادیه‌های تعاونی تشکیل دهند که در ایران فعالیت‌ آنها تا حدودی مورد نظارت دولت می‌باشد.

مقاله اختصاصی گروه تدوین محتوای اگرونیک
استفاده از این مطلب و انتشار آن، با ذکر نام اگرونیک و درج لینک www.agronic.ir بلامانع می باشد.

منبع

اقتصاد کشاورزی و تعاون/ مهریار صدرالاشرافی

کلیدواژه: