اجرای مستمر طرح زراعت چوب به عنوان یکی از برنامه های توسعه پایدار ، افزون بر صرفه جویی ارزی، می تواند زمینه را برای اجرایی شدن طرح فراگیر نهضت سبز نگه در بلند مدت فراهم کند. آمار منتشره انجمن «کارفرمایان چوب ایران» در اردیبهشت ماه سال جاری، حکایت از آن دارد که در سال 1395 بیش 594 هزار و 100 تن انواع چوب آلات خام، فشرده، مبلمان خمیر و کاغذ وارد کشور شده که ارزش آن برابر با 155 میلیون دلار است.
استفاده فراوان از چوب و فرآورده های آن در سبک زندگی جدید موجب تخریب بی رویه جنگل ها در ایران شده است. سازمان هوانوردی و فضایی آمریکا (ناسا) ایران در کنفرانسی که در سال 2013 در شهر «پوتسدام» آلمان برگزار شد،اعلام کرد با توجه به متوسط 2 درصد تخریب جنگل در ایران در کمتر از یک سده این کشور به بیابان می شود.
افزایش روند تخریبی جنگل های کشور زمانی نگران کننده تر از گذشته خواهد شد که نمایندگان مجلس شورای اسلامی در جریان اصلاح بند یک ماده 48 قانون برنامه ششم توسعه برداشت چوب جنگل های شمال کشور تا ابتدای سال چهارم برنامه ششم توسعه را مجاز اعلام کنند؛ برنامه ای که هنوز سال اجرای آن به صورت دقیق مشخص نشده است. ادامه این روند و خارج شدن میزان زیادی ارز از کشور به خاطر واردات بی رویه چوب موجب شده تا «زراعت چوب» به دغدغه مهمی در کشور تبدیل شود.
دغدغه ای که «محمود حجتی» وزیر پیشنهادی دولت دوازدهم در جلسه رای اعتماد نمایندگان از آن به عنوان یکی از مهمترین طرح هایی یاد کرد که برای احیای جنگل های ایران باید در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گیرد. زراعت چوب به معنای کشت گونه‌های «تند رشد » درختی است که با اهداف اقتصادی چون استفاده بهینه از منابع آب و خاک، صرفه جویی ارزی با هدف جلوگیری از واردات چوب، کاستن فشار بر عرصه‌های طبیعی جنگلی، ایجاد اشتغال، کمک به حفاظت و صیانت پایدار از منابع جنگل‌های کشور و تامین نیاز صنایع پایین دستی چوب توسط زارعین کشت می‌شود.
اما چرا وزیر جهاد کشاورزی از زراعت چوب به عنوان یکی از اولویت های خود در دولت دوازدهم نام برد؟
1- براساس آمار کارشناسان جهانی اگر حداقل 25 درصد خاک هر کشوری را سطح جنگلی تشکیل دهد می توان از آن کشور به عنوان منطقه ای دارای سطح پوشش جنگلی نام برد.این آمار در حالی است که براساس برآورد های مختلف تنها هفت درصد ایران تحت پوشش جنگل قرار دارد که با توجه به روند تخریب جنگل های کشور، این میزان در آینده نیز کاهش چشمگیری خواهد داشت.
در این زمینه اگر قرار باشد سطح زیر پوشش جنگل های ایران از 7 به 10 درصد افزایش پیدا کنند باید چهار میلیون هکتار از مناطق مستعد در قالب طرح فراگیر نهضت سبز در کشور زیر پوشش زراعت چوب قرار گیرد. اما با وجود شروع طرح هایی مانند زراعت چوب در 40 سال گذشته و طرح فراگیر نهضت سبز از سال 1387 و تا کنون این طرح ها آن چنان که باید اجرایی نشده است.
2- انجمن کارفرمایان چوب کشور آماری منتشر کرده که بر مبنای آن می توان به اهمیت بالای زراعت چوب در شرایط کنونی پی برد ، برپایه آمار سالانه این انجمن برای رفع تامین بخش های مختلف به 14 میلیون تن چوب نیاز است که تنها 6 میلیون تن از آن در داخل تامین و بیش از 8 میلیون تن چوب مصرفی در کشور وارداتی است. لازم است در این زمینه برای خودکفایی در چوب و فرآوردهای آن سالانه بیش از 80 هزار هکتار زمین زراعت شده تا برپایه یک برنامه بلند مدت ضمن خودکفایی در تولید چوب از خروج ارز کشور نیز جلوگیری گردد.
3- طرح زراعت چوب به عنوان یک راهبرد کلان اگر در دستور کار مسوولان کشور قرار گیرد نه تنها می توان از خروج میلیون ها دلار ارز از کشور جلوگیری کرد بلکه زمینه تولید ملی و کارگاهی بسیاری از مصنوعات چوبی فراهم می شود.صرفه اقتصادی زراعت چوب تنها به موارد فوق منتهی نخواهد شد اجرای طرح زراعت چوب در بلند مدت اجرایی شود به یقین میزان غیر قانونی برداشت چوب و قاچاق ان نیز در کشور کاهش پیدا خواهد کرد. از منظر ملی نیز مسلما کاهش وابستگی به واردات چوب ضمن آن که می توواند مانع خروج ارز از کشور شود، استمرار آن حتی منجر به صادرات این محصول و ارز آوری برای کشور شود.
4- زراعت چوب نمی تواند تنها در دو مرحله کاشت و برداشت زود هنگام خلاصه باشد. در زراعت چوب یکی از مهمترین برنامه هایی که باید در دستور کار قرار گیرد توسعه پایدار و حفظ منابع برای آیندگان است. در این شرایط است که مرحله داشت و توسعه پایدار جنگلی، اهمیتی بیش از مرحله برداشت دارد. برای تحقق توسعه پایدار در حوزه زیست محیطی و جنگل نباید راهبردهای زراعت چوب تحت تاثیر بعد اقتصادی آن قرار گرفته و اهمیت زراعت این محصول باید در زمینه هایی مانند توجه به حفظ منابع برای آیندگان باشد.اگر راهبرد توسعه پایدار در قالب طرح زراعت چوب در دستور کار قرار گیرد به یقین در چند بعد می توانیم به حفظ منابع برای نسل های بعدی امیدوار بود. فراهم کردن بستر برای رشد و تامین چوب مصرفی آیندگان، حفظ منابع آبی از طریق ریشه درختان، غنی ماندن مراتع و سالم ماندن اکوسیستم از جمله برنامه هایی است که برای گسترش توسعه پایدار در قالب زراعت چوب باید در دستور کار قرار گیرد.
5- زراعت چوب و استمرار آن در کشور افزون بر صرفه اقتصادی و جلوگیری از بیابانی شدن کشور می تواند به عنوان یک صافی برای تصفیه هوای شهرهای مختلف عمل کند، برنامه ای که کارشناسان از آن به عنوان ریه های زمین یاد می کنند. هر چند که برخی در این زمینه ادعا می کنند تنها جنگل نیست که نقش فیلتر در تصفیه هوا دارد و فضای سبز و پرورش گونه های مختلف گیاهی این نقش را به خوبی انجام می دهند اما مطالعات مختلف نشان داده چنین سخنانی فاقد پشتوانه علمی است زیرا هیچ گیاهی به اندازه درخت توانایی جذب دی اکسید کربن را ندارد.بنابر گزارش سازمان انرزی آمریکا گونه های سریع الرشد درختانی که طول عمر زیادی دارند بهترین گیاهان برای جذب و ذخیره دی اکسید کربن هستند.
برپایه آنچه گفته شد زراعت چوب و همنوایی کاشت درخت با میزان برداشت از جنگل ها یک راهبرد است که در صورت فراموش می تواند آسیب های فراوانی برای کشور داشته باشد. زیرا در سال های آینده استفاده از چوب در کشور به شدت افزایش می‌یابد، باید از هم اکنون به فکر جایگزینی مناسب جنگل و راعت چوب در طرح های گسترده و مستمر باشیم.
