لاله های واژگون از خانواده سوسنیان با اسم علمی 'Fritillaria imperialis' است و نوع 'ایمپسریال فرتیال' آن در برخی مناطق جهان وجود دارد، اما گونه 'پرسیکال ' آن مختص ایران بویژه منطقه چهارمحال و بختیاری است. لاله واژگون که در زبان محلی گل بگریو (گل گریان) و اشک مریم نامیده می شود، در اواخر فروردین ماه به گل می‌نشیند و معمولا تا اواخر اردیبهشت گلهای خود را حفظ می کند. دشت لاله‌های واژگون در کنار جاذبه های طبیعی آبشار کوهرنگ، پیست اسکی چلگرد و چشمه آب معدنی دیمه، مجموعه دیدنی و گردشگری منحصربه فردی را شکل داده که سالانه میزبان جمعیت زیادی از گردشگران داخلی و خارجی است.
محدوده ای از این دشت واقع در منطقه دوآب صمصامی طی مصوبه شماره 150 شورای عالی محیط زیست در تاریخ 27 بهمن 1375 با هدف حفاظت از این گونه گیاهی ارزشمند بعنوان یک اثر طبیعی ملی به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوست. زیبایی لاله های واژگون به حدی است که کمتر کسی می توان پیدا کرد که آرزوی دیدن این گلها را در آغازین فصل سال نداشته باشد. این گل سازگاری زیادی با دامنه های سنگلاخی و صخره ای دارد و در صورت تخریب نشدن می توان 10 هزار شاخه از آن را در یک دشت مشاهده کرد.
اما در سالهای گذشته شاهد تخریب گسترده این اراضی ارزشمند ملی هستیم و چنانچه برای حراست و نگهداری از دشت لاله های استان تدبیری اندیشیده نشود، دیری نخواهد پایید که این منطقه خالی از گلهای لاله می شود و سیر انقراضی یکی از گونه های گیاهی بومی و خود رو کشور شتاب می گیرد. رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان کوهرنگ در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: درحالی که مساحت لاله های واژگون کوهرنگ در گذشته به 3 هزار و 600 هکتار می رسید، اما هرساله با تخریب بخشی از این اراضی، مساحت این دشت هم اکنون به یک هزار هکتار کاهش یافته است.
لطفعلی چراغپور، عامل انسانی را مهمترین علت تخریب دشت لاله های واژگون دانست و افزود: هرساله مشتاقان زیادی برای مشاهده این گلها به شهرستان کوهرنگ سفر می کنند، اما بی احتیاطی و از ریشه کندن این گیاهان از سوی گردشگران سبب شده تا این سرمایه ملی در مسیر نابودی قرار گیرد. وی با بیان اینکه هر سال جمعیتی بالغ بر 50 تا 100 هزار نفر از لاله های واژگون کوهرنگ دیدن می کنند، تصریح کرد: درحالی که می توان از این ظرفیت در راستای رونق گردشگری استان بهره گرفت، اما نه تنها در این حوزه اقدامی صورت نگرفته بلکه حضور گسترده گردشگران، حفاظت از گلها را سخت کرده و همین امر سبب شده تا بخش زیادی از این دشت تخریب شود.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان کوهرنگ، شیوع آفت و تغییرات اقلیمی و خشکسالی را از دیگر عوامل موثر در تخریب لاله های واژگون برشمرد و افزود: برای دفع آفات اقدامات بسیاری انجام گرفته به نحوی که این خطر مهار شده است، اما نبود بارش های کافی همچنان این گونه گیاهی را تهدید می کند. چراغپور با اشاره به فعالیت اکیپ های نظارت برای جلوگیری از تخریب لاله های واژگون اظهار کرد: هم اکنون یک اکیپ نظارت در این محل فعال است و بازرسان کنترل می کنند که گردشگران به لاله ها آسیبی وارد نکنند، اما با این وجود همچنان شاهد تخریب لاله ها هستیم.
وی، فرهنگسازی را مهمترین راهکار برای مقابله با تخریب منابع طبیعی و بویژه گونه های گیاهی ارزشمند دانست و گفت: بسیاری از گردشگران تعدادی از گلها را از ریشه قطع کرده و اقدام به کاشت آنها در باغچه منازل خود می کنند، درحالی که با این اقدام لاله ها را نابود می کنند. بر این اساس با توجه به عوامل مخربی که ذکر شد، به نظر می رسد بقای لاله واژگون در آینده با چالش جدی مواجه خواهد شد که تدبیر مسئولان را در این باره می طلبد. مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: درحالی که حراست از دشت لاله های واژگون کوهرنگ بر عهده اداره کل منابع طبیعی استان است، اما بخشی از دشت لاله ها که در منطقه سخت گذر و کوهستانی صمصامی قرار دارد به عنوان منطقه حفاظت شده برعهده سازمان محیط زیست گذاشته شده است.
شهرام احمدی ادامه داد: منطقه حفاظت شده دشت لاله در مساحت 380 هکتار به سبب سخت گذر بودن براحتی در دسترس عموم نیست از همین رو خطر تخریب از ناحیه عوامل انسانی آن را تهدید نمی کند. وی خاطرنشان کرد: حفاظت از لاله های واژگون با هدف جلوگیری از انقراض و حفظ آن به عنوان یک منبع ژنتیکی برای آیندگان انجام می گیرد. همچنین برای جلوگیری از تخریب لاله‌های واژگون و حراست از این گونه گیاهی نادر، در سال 94 در اقدامی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، پرونده ثبت جهانی لاله های واژگون تدوین شد و این اثر طبیعی در فهرست موقت یونسکو به ثبت رسید و همچنان در لیست انتظار برای ثبت نهایی قرار دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: سالانه حدود 500 جهانگرد از کشورهای اروپایی و آسیای شرقی برای تماشای این جاذبه طبیعی به چهارمحال و بختیاری و شهرستان کوهرنگ سفر می کنند. بهمن عسگری سوادجانی تصریح کرد: جاذبه دشت لاله‌های واژگون می تواند زمینه جذب گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را فراهم کند.
درحالی که لاله های واژگون می تواند در توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگر به استان سهم بسزایی ایفا کند، اما این ظرفیت پس از سالها همچنان مغفول مانده و ضروری است از یکسو گردشگران در هنگام دیدن این گلها دقت لازم را داشته باشند و اقدام به کندن آنها نکنند و از سوی دیگر مسئولان با ایجاد زیر ساخت‌های لازم در ساماندهی گردشگران و حراست از این منطقه گام‌های جدی‌تری برای رونق و توسعه اقتصادی و گردشگری استان بردارند.
