زنبورعسل جزء قدیمی‌ترین ساکنان زمین است و پیش از آنکه انسان موجودیت خود را در زمین تثبیت کند وجود داشته است. اکثر مردم از زنبورعسل تنها تولید عسل آن را می‌دانند در صورتی‌که تولید عسل فقط یکی از فایده‌های این حشره مفید است. موم، بره‌موم، زهر، ژله‌رویال و دیگر محصولات کندو دارای خواص غذایی و دارویی بسیار مهم و ارزشمندی است.
شاید یکی از دلائل آفرینش زنبورعسل به عنوان یک حشره مفید گرده‌افشانی در باغ‌ها بر روی گل‌ها و در نهایت حفظ محیط زیست باشد. حدود یک سوم از کل غذای انسان مستقیم یا غیرمستقیم از گیاهانی به دست می‌آید که به وسیله حشرات گرده‌افشانی می‌شوند. طبیعت نه تنها تغذیه زنبورعسل، بلکه غذای نوزاد آن را به طور کامل در داخل گرده و شهد گل قرار داده، به همین علت زنبورعسل برای زنده ماندن وابسته به گل است. در این بین اگر باغداران و کشاورزان بتوانند از این هماهنگی میان زنبوران عسل و گل‌ها استفاده کنند، محصولاتشان افزایش می‌یابد.
این روزها علاوه بر حضور همیشگی دلالان، وجود ریزگردها و عدم بیمه کندوها به عنوان مشکلات عرصه زنبورداری، پای قاچاق هم به این عرصه باز شده و عده‌ای افراد سودجو اقدام به قاچاق ملکه می‌کنند. یکی از زنبورداران بهاری به خبرنگار ایسنا گفت: حدود 5 سالیست در حرفه زنبورداری مشغول به فعالیت هستم و مهمترین علت برای روی آوردن به این شغل وجود همه زمینه‌ها برای تولید عسل و شیرین کردن کام مردم با عسل ناب بوده است.
علی عباسیان افزود: سال 90 با دریافت تسهیلات اقتصاد مقاومتی در قالب وام 6 میلیون تومانی از بسیج سازندگی به پرورش کندو و تولید عسل روی آوردم و با خرید 10 کندو کار خود را آغار کردم. وی با بیان اینکه در حال حاضر 70 کندوی عسل دارم، اضافه کرد: سالانه دو بار اقدام به برداشت عسل از کندوها می‌کنیم که دوره اول از اواسط مرداد آغاز می‌شود و زمان برداشت عسل طبیعی و درجه یک با خلوص 100 درصد است و برداشت دوم نیز در اواخر شهریور انجام می‌گیرد که به علت تغذیه زنبورها با شکر و آب، عسل تولیدی از خلوص کمتری برخوردار است.
برداشت 4 کیلو عسل طبیعی از هر کندو
این زنبوردار 38 ساله اهل شهرستان بهار ادامه داد: به طور متوسط در برداشت اولیه از هر کندو 4 کیلوگرم عسل طبیعی استخراج می‌شود و در برداشت دوم نیز خروجی هر کندو حدود 5 کیلوگرم است. وی با بیان اینکه قیمت هر کیلو عسل طبیعی 75 هزار تومان و عسل درجه 2، 25 هزار تومان است، عنوان کرد: سالانه حدود 300 کیلو عسل درجه 1 و 400 کیلو عسل درجه 2 از کندوها برداشت می‌شود.
وی یادآور شد: طی 5-4 سالی که به تولید و پرورش زنبورعسل روی آورده‌ام، همواره عسل طبیعی‌ام به فروش رفته و ذره‌ای از آن باقی نمانده اما مشکل عسل درجه 2 است که فروش آن بسیار پایین است. عباسیان با تأکید بر اینکه مهمترین مشکل حرفه زنبورداری تغییرات آب و هوایی و وجود ریزگردهاست که زنبورداران را مجبور به ادغام کندوها می‌کند، گفت: مهاجرت کندوها در فصل سرما به مناطق گرمسیری عامل مهمی برای افزایش زاد و ولد زنبورهاست که متأسفانه به علت عدم برخورداری از نیروی کافی از این عمل باز ماندم.
این کارآفرین جوان با اشاره به اینکه عدم بیمه کندوها یکی دیگر از مشکلات زنبورداری است، افزود: عدم نظارت و حمایت جهادکشاورزی از زنبورداری آن هم با وجود برخی مشکلات و خطرات غیرمنتظره در این حرفه از دیگر مشکلات است به طوریکه این نهاد تنها سالانه یک‌بار آن هم برای دستیابی به آمار زنبور و کندوها و نه چیز دیگر به ما سرمی‌زند. وی اظهار کرد: حضور دلالان و عدم کنترل بازار به عنوان یکی دیگر از مشکلات مهم این حرفه است که باید به آن توجه ویژه داشت به طوریکه اگر همه زنبورداران تحت نظارت و کنترل یک تعاونی مشخص باشند نه تنها دست دلالان بازار از این حرفه کوتاه می‌شود بلکه باعث افزایش تولیدات عسل و اشتغالزایی در این پیشه می‌شود.
این زنبوردار جوان عنوان کرد: حضور دلالان در بازار عسل باعث بی‌رغبتی‌ام در افزایش تعداد کندوها بی‌رغبت شده است چرا که دلال عسل را با قیمت بسیار پایین می‌خرد سپس با ترکیب با عسل تقلبی و سایر روش‌های خاص خود باعث درآمدزایی و کسب پول هنگفتی از این طریق می‌شود.
سردرگمی در زنبورداری
وی با اشاره به اشتغالزایی برای یک نفر در این حرفه گفت: در صورت اطمینان از بازار و مناسب بودن شرایط آب و هوا، زنبورداری حرفه‌ای خوب با سرمایه‌گذاری اندک و درآمد مناسب است که می‌تواند باعث اشتغالزایی هم شود اما متأسفانه با شرایط کنونی زنبورداری نوعی سردرگمی است. عباسیان یادآور شد: با وجود بارندگی‌های امسال و تنوع گیاهی افزون بر 600 گل در این شهرستان پیش‌بینی می‌شود نسبت به سال گذشته عسل تولیدی 15 درصد رشد داشته باشد.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهادکشاورزی استان همدان نیز به خبرنگار ایسنا گفت: زنبورداری یک فعالیت سبز بدون آلودگی و مکمل طبیعت است و بر خلاف دیدگاه بیشتر مردم نسبت به زنبورداری و زنبورعسل که تنها به تولید عسل و موم می‌اندیشند، گرده‌افشانی این خلقت زیبای خداوند، خدمت اصلی او به حفظ محیط زیست و طبیعت است.
محمد نظرپور با بیان اینکه طیق آخرین سرشماری در شهریور 95، دو هزار و 300 زنبور و حدود 203 هزار کلنی در استان وجود دارد، افزود: شهرستان ملایر رتبه نخست تعداد کندو و تولید عسل استان را داشته و رزن هم در تعداد زنبورداران رتبه‌دار است. وی با بیان اینکه میزان تولید عسل در سال 95، 1960 تن بوده که نسبت به سال 94، 15 درصد افزایش داشته است، ادامه داد: میانگین کلنی هر کندو 91 عدد است که نسبت به سال قبل خود 11 درصد رشد داشته است.
وی با اشاره به رشد 4 درصدی تعداد زنبورداران استان در سال گذشته نسبت به سال 94، سرانه تولید عسل در استان را 1100 گرم دانست و اظهار کرد: استاندارد سرانه مصرف جهانی عسل 2 کیلوگرم است. نظرپور با اشاره به برآورد 2000 تنی تولید عسل در سال 96 عنوان کرد: استان همدان از نظر تعداد زنبوردار در سطح کشور حائز رتبه 14، از نظر تعداد کندو در مقام 11 و در تولید عسل رتبه 9 را دارد. وی خاطرنشان کرد: با توجه به آب و هوای مساعد و مناسب و تعداد اندک روزهای گردوغباری در این استان پیش‌بینی می‌شود مقدار عسل تولیدی استان در سالجاری همانند سال قبل باشد.
معاون بهبود تولیدات دامی جهادکشاورزی استان همدان یادآور شد: با وجود تلاش و زحمات فراوان زنبورداران برای دستیابی به عسل طبیعی، حضور عسل‌های تقلبی در بازار آن هم با قیمت پایین مانعی محکم در برابر معاملات زنبورداران است که در این میان به منظور رفع این معضل نظارت و رسیدگی دستگاه‌های غذا و دارو و استاندارد امری جدی است. نظرپور اظهار کرد: گردوغبار یکی دیگر از مشکلاتی است که زنبورداران با آن دسته و پنجه نرم می‌کنند اما خوشبختانه طی دو سال گذشته این بحران خسارت چندانی به بار نیاورده است. وی اضافه کرد: هر اندازه گردوغبار در هوا افزایش یابد میزان تولید عسل افت و تلفات افزایش می‌یابد که امسال اگر وضعیت جوی مناسب باشد تولید عسل خوب خواهد بود.
استان همدان پیشتاز در تولید ملکه و تلقیح مصنوعی
وی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه همدان یکی از استان‌های مطرح در تولید ملکه و تلقیح مصنوعی زنبورعسل در سطح کشور است، گفت: نوع نژاد ملکه یکی از عوامل مهم و موثر در تغییرات جمعیت کندو و میزان تولید عسل است به طوریکه نژاد قالب در استان ملکه‌های بومی است اما نژاد کارنیکا نیز به عنوان یک نژاد بومی شده از سالیان قبل در سطح کندوهای استان استفاده می‌شود.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه استان همدان در حوزه پرورش ملکه به خودکفایی دست یافته است، افزود: از 3 مرکز پرورش ملکه موجود در استان، 2 مرکز در شهر همدان و یک مرکز در شهرستان فامنین قرار دارد به طوریکه با این وجود، در حال حاضر به عنوان یک استان مطرح در کشور به استان‌های دیگر ملکه صادر می‌کنیم. وی عنوان کرد: حال با وجود توانمندی‌های موجود در استان متأسفانه شاهد قاچاق ملکه توسط برخی افراد سودجو هستیم که ادارات و دستگاه‌های متولی باید به این امر مهم رسیدگی کنند. وی با بیان اینکه زنبورداری حرفه‌ایست که نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت و محل ثابتی ندارد، اظهار کرد: در حال حاضر 2300 زنبوردار در این حرفه مشغول به فعالیت هستند که همراهی 2 شخص دیگر با این تعداد، می‌تواند میزان اشتغالزایی را در سطح استان بالا ببرد.
معاون بهبود تولیدات دامی استان همدان با تأکید بر وجود 6 تعاونی تولید عسل در شهرستان‌های استان خاطر نشان کرد: به علت مشکلات موجود در حوزه بسته‌بندی‌های این محصول به صورت استاندارد، همدان جزء صادرکنندگان عسل نیست که امیدواریم هر چه زودتر این مشکل برطرف شود و روزی شاهد صادرات مستقیم عسل از استان باشیم. نظرپور تصریح کرد: کیفیت عسل هر استان و منطقه‌ای متناسب با شرایط آب و هوایی آن منطقه و نوع و میزان گل‌هایی است که در آنجا وجود دارد، حال استان همدان با آب و هوای کوهستانی و مناطق پوشیده از گل و گیاه عسل با کیفیتی تولید می‌کند که این ادعا را می‌توان با کسب رتبه 9 در سطح کشور اثبات کرد.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه عسل قبل از اینکه یک غذا باشد، داروی شفابخشی است که قرآن و احادیث از آن به کرات یاد کرده‌اند، یادآور شد: سرانه مصرف عسل در استان همدان با رقم 950 گرم در سال در وضعیت رضایت‌بخشی قرار دارد چرا که سرانه مصرف این محصول در دنیا 250 گرم است اما نباید فراموش کرد این رقم در کشورهای توسعه‌یافته حدود 3 کیلوگرم در سال است که امیدواریم روزی این استان بتواند به این رقم دست یابد.
