محدودیت منابع آبی در کشور باعث شده وزارت جهاد کشاورزی برای تامین امنیت غذایی با حداقل منابع آبی به دنبال کشت جایگزین، الگوی مناسب کشت و معرفی ارقام سازگار با کم آبی در نقاط مختلف کشور باشد. برخی محصولات کشاورزی خود را از گذشته با این شرایط سازگار کرده اند که گرکه دیم کردستان از جمله این محصول ها است و نیاز آبی آن به گونه ای کم است که به گفته کارشناسان کشاورزی پس از کاشت اگر آب اضافی در اثر بارش یا آبیاری به این محصول برسد دیگر قادر به ادامه رشد نبوده و دچار برخی آفت ها شده و تولید آن به شدت کاهش می یابد.
گرکه دیم یا گرمک که هم اکنون حدود یک هزار و 20 هکتار از مزارع جالیزی کردستان را به خود اختصاص داده و به 2 صورت دیم و آبی کشت می شود که نوع دیمی آن علاوه بر اینکه از طعم، رنگ و بوی خاصی برخوردار بوده از محصولاتی است که با کمترین نیازآبی طی چهار تا پنج ماه کاشت، داشت و برداشت می شود. زمان کشت گرکه در مزارع کردستان همزمان در اواخر اردیبهشت و اوایل خردادماه است که در این مدت بارش های بهاری به پایان رسیده و خاک دارای رطوبتی کم است که در این شرایط تنها خربزه محلی گرمک قابلیت رویش دارد.
گرکه دیم پس از رویش دانه ها دیگر بوته آن نیازی به آبیاری ندارد و از رطوبت خاک و هوا، آب مورد نیاز خود را تامین می کند بوته در 2 ماه رشد کافی کرده و پس از گلدهی، محصول آن شروع به رشد می کند که در ابتدای هر دانه محصولی که در اصطلاح محلی به آن 'بروله' می گویند به اندازه یک نخود بوده و سپس رشد کرده و بزرگ و بزرگتر می شود. یکی از کشاورزان روستای زکریان شهرستان مریوان که هر ساله در بخشی از زمین کشاورزی خود گرکه می کارد، گفت: به دلیل سود اقتصادی کم در مقایسه با سایر محصولات، کشت گرکه دیم در بین کشاورزان این روستا جایگاه قبلی خود را از دست داده است.
وریا ملکی در فصل برداشت گرکه که همزمان با رسیدن سایر میوه ها در منطقه است، کشاورزان محصول خود را با قیمت بسیار نازلی به دلالان یا به صورت سنتی در کنار مزارع خود به رهگذاران جاده ای می فروشند که این مقدار تنها شامل هزینه چیدن محصول هم نمی شود. وی اضافه کرد: با توجه به اینکه این محصول پس از برداشت کمتر از 2 هفته ماندگاری دارد، لازم است که کشاورزان خریدارانی را قبل از شروع برداشت پیدا کنند. وی حمایت مسئولان برای یافتن بازارهای فروش در خارج استان برای حمایت از کشاورزان را خواستار شد و افزود: با توجه به اینکه گرمک در مزارع بدون هرگونه سم پاشی و کود و با نیاز کم آبی تولید می شود می توان با ارایه راهکارهای مختلف کشت آن را گسترش داد.
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی کردستان در این ارتباط گفت: این سازمان برای تحقق اهداف وزارت جهاد کشاورزی کاهش و تثبیت سطح کشت محصولات با نیاز آبی بیشتر را در دشت های ممنوعه استان از جمله قروه و دهگلان در دستور کار خود قرار داده است. محمدفرید سپری ادامه داد: این اهداف در راستای تامین امنیت غذایی انسان و دام انجام می شود که در چند سال گذشته در این دشت های ممنوعه استان سطح کشت سیب زمینی تثبیت و برای امنیت غذایی دام نیز ذرت علوفه ای با رقم سورگوم جایگزین سطح کشت یونجه که نیاز آبی بیشتری دارد شده است.
وی با بیان اینکه برای سایر محصولات برنامه های دیگری تدبیر شده است افزود: در بخش سیفی جات و جالیزها نیز به سمت اصلاح روش های آبی و توسعه اراضی مجهز به آبیاری های بارانی هستیم. وی با اشاره به اینکه روش های نوین آبیاری با توجه به اینکه رانمدان بالایی دارند از سوی دولت یارانه بلاعوض به آن داده می شود اظهار کرد: برای اجرای روش آبیاری نوار تیپ 70 میلیون ریال برای هر هکتار اعتبار بلاعوض داده می شود. سپری با دعوت از بهره برداران برای اجرای این روش ها در اراضی خود گفت: بهره برداران می توانند برای بهره مندی به اداره های جهاد کشاورزی استان مراجعه کنند.
معاون امور زراعت سازمان جهادکشاورزی نیز در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: گرگه دیم از محصولات قدیمی و کاملا ارگانیک کردستان است اما با توجه به اینکه توجیه اقتصادی در انتقال کشت به داخل گلخانه ها را ندارد کمتر مورد توجه سرمایه گذاران قرار می گیرد. محمد صالح احمدی افزود: اما برای حمایت از بهره برداران این محصول می توان اقداماتی از قبیل ضدعفونی بذرها انجام شود که کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی در این خصوص آمادگی کامل دارند تا یاور کشاورزان باشند. به گفته وی، همچنین کشت دیم این محصول در شرایط خاص آب و هوایی قابل کشت که توسعه آن در برخی مناطق که خاک آن دارای رطوبت کافی نیست امکانپذیر نبوده اما باتوجه به این شرایط در برخی مناطق از جمله سروآباد و مریوان سالانه مشتریان زیادی را به صوت فصلی به خود جلب می کند.
کارشناس زراعت سازمان جهاد کشاورزی کردستان هم در این ارتباط گفت: امسال در این استان 13 هزار و 678 هکتار به کشت جالیز، صیفی و سبزیجات اختصاص یافته است که این میزان شامل 9 هزار و 828 هکتار سبزی و صیفی و سه هزار و 850 هکتار نیز زیر کشت جالیز رفته است. عبدالسلام جعفری با بیان اینکه خربزه محلی گرمک یا گرکه جزء کشت جالیز استان است افزود: سطح کشت گرمک در اراضی آبی تنها هفت هکتار و دیم نیز یک هزار و 12 هکتار است. وی افزود: به طور میانگین از هر هکتار از مزارع گرمک کردستان بیش از 6 تُن محصول برداشت می شود و میزان تولید استان در سال جاری نزدیک به هفت هزار تُن پیش بینی می شود.
گرکه دیم دارای انواع مختلف بزرگ و کوچک و با طعم های متفاوت ترش و شیرین است که از روی نوع و رنگ پوست آن می توان طعم آن را تشخیص داد و گرکه روشه، گرکه ساده و شمامه مهمترین ارقام کشت شده آن در کردستان است. در بین مردم محلی گرکه دیم نیز دارای انواع مختلفی است که طعم های متفاوتی دارند به عنوان مثال نوع 'گرکه روشه' که دارای پوستی خشن و خط خطی است، دارای طعم شیرین مایل به ترش است. نوع شمامه ای خوش بو با طعمی شیرین و دارای پوستی صاف با راه راه های از بالا به پایین است خرچه، فاتی بور، کالکی سپی، مشهدی و قره خرچه نیز از دیگر انواع گرکه است که در مزارع به صورت دیم و در اندازه های مختلف کشت می شود.
به طور معمول گرکه دیم باید زمانی کشت شود که پس از کشت آن و حداقل تا قبل از رویش آن هیچ بارانی نبارد تا سطح بالایی خاک را سفت نکند و جوانه ها به خوبی بتوانند از خاک سر درآورده و خاک هم رطوبت کافی برای رشد داشته باشد. در اولین برداشت ها از هر بوته تنها یک تا 2 گرکه برداشت می شود که اندازه های آن درشت بوده و هر دانه از 250 گرم تا یک کیلوگرم وزن دارد. گرکه نیز مانند خربزه در قسمت میانی خود دارای چهار ردیف دانه است که دانه های آن نیز پس از خشک شدن قابلیت مصرف دارند و در صورت نگهداری در شرایط مناسب برای سال آینده نیز به عنوان بذر از آن استفاده می شود.
دفع مواد زاید و سموم موجود در خون و کمک به فعالیت و شستشوی مثانه و کلیه ها و کمک به جذب مواد قند به خون به واسطه آب زیاد از مزیت های استفاده از گرمک است. این خربزه به دلیل مواد فیبری و وجود طعم و اسانس هایی که دارد، یک محرک قوی شیمیایی برای دستگاه گوارش است و مصرف آن برای مبتلایان به نقرس، رماتیسم، بواسیر و به خصوص برای کسانی که از یبوست رنج می برند، بسیار توصیه می شود چون این میوه تاثیر خاصی در تخلیه میکروب و عفونت های موجود در روده ها دارد. با توجه به مشکل کم آبی در سال های اخیر و سرازیر شدن انواع محصولات کشاورزی به بازارها که برای تولید آنها از مواد شیمیایی و انواع سموم مختلف بهره گرفته شده، شناسایی یک نوع محصول دیم و فاقد سموم و مواد شیمیایی در فرایند تولید آن باید مورد توجه بیشتر کشاورزان و مسئولان قرار گیرد.
شناساندن این محصول به عنوان یک محصول ارگانیک و مفید برای سلامتی شهروندان با برگزاری جشنواره ها و نشست های تخصصی، یافتن راهکارهای مناسب برای ترغیب بیشتر کشاورزان برای کاشت این محصول، یافت بازارهای داخلی و خارجی و ایجاد صنایع تبدیلی برای نگهداری این محصول از جمله راهکارهای مناسب برای گسترش کشت این محصول در این منطقه است. استان کردستان یک میلیون و 120هزار هکتار زمین زراعی دارد که سالانه بیش از سه میلیون تُن انواع محصولات زراعی، باغی و دامی در استان تولید می شود.