ورود روش‌های هرمی، اجرایی نشدن تخصیص ۳۵ درصد یارانه کودهای شیمیایی برای کودهای زیستی، آلی و ارگانیک، وجود مافیا و مصوبه ۵۰۰ میلیون دلاری برای واردات کودهای شیمیایی منجر به نابودی صنعت ورمی‌کمپوست شد. کشور ما دارای توانایی‌های زیادی در بخش کشاورزی است، در برخی محصولات به خودکفایی رسیده و در تولید و صادرات محصولاتی دیگر نظیر زعفران، پسته و برخی گیاهان دارویی در دنیا عنوان‌دار است. ضعیف شدن خاک‌های کشور و تخریب آن به واسطه استفاده بی‌رویه از کودها و سموم شیمیایی باعث اعتیاد خاک و نیاز آن به غنی شدن جهت تولید محصولات کشاورزی شده است.
استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی آلودگی آب و خاک، تخریب ساختمان خاک و شور و سفت شدن و برهم خوردن تعادل عناصر غذایی آن، سرطان و جهش‌های ژنتیکی در انسان، ایجاد محصولات غذایی بی‌کیفیت و آلوده، صرف هزینه‌های گزاف تولید محصولات غذایی و کشاورزی را به همراه داشته است. حال پرسش اینجا است که برای حفظ شدن روند صعودی تولید محصولات کشاورزی، چه موادغذایی باید به زمین اضافه شود؟ برای حفظ جایگاه و رقابت با کشورهای پیشرفته باید تولید محصولات ارگانیک و استفاده از نهاده‌های زیستی و آلی جزو اولویت‌های وزارت جهاد کشاورزی باشد.
یکی از این نهاده‌ها که چند سال گذشته سر و صدای زیادی در کشور به پا کرد و باعث شناخته شدن آن، سوءاستفاده از مردم و از بین رفتن صنعت تولید و تولیدکنندگان آن شد؛ ورمی‌کمپوست است. نهاده‌ای که از کود آلی بیولوژیکی که بر اثر عبور مداوم و آرام مواد آلی در حال پوسیدگی از دستگاه گوارش گونه‌هایی از کرم‌های خاکی و دفع این مواد از بدن کرم حاصل می‌شود. این مواد هنگام عبور از بدن کرم آغشته به مخاط دستگاه گوارش، ویتامین‌ها و آنزیم‌ها شده که در نهایت به‌عنوان یک کودآلی غنی شده و بسیار مفید برای ساختمان و بهبود عناصر غذایی خاک تولید و مورد مصرف واقع می‌شود.
زمانی با تبلیغات فردی سودجو و منفعت‌طلب خیل عظیمی از مردم به‌دلیل سود بالای این صنعت که از سود بانکی هم بیشتر بود، وارد این عرصه شدند، روزبه‌روز تقاضای ورود به صنعت تولید ورمی‌کمپوست افزایش می‌یافت و فرد مورد نظر شعبه‌های زیادی در سراسر ایران دایر و برای دریافت سود بیشتر افکار و روش‌های هرمی و فروش خیالی و اسمی کود و کرم به مردم را وارد این صنعت کرد. در این میان اشباع شدن جامعه از این حرفه و ناتوانی فرد مورد نظر در پرداخت سود و فروش کرم و کود به مردم، دلیلی برای سقوط این صنعت به انتهای دره ورشکستگی و تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی شد.
از تولید محرمانه در قبل از انقلاب تا تولید انبوه کرم کوئیستی کلاهبردار معروف
ماجرای کلاهبرداری ورمی‌کمپوست را از کارشناسان، صاحبنظران و تولیدکنندگان مطلع پیگیر شدیم که خسرو سلجوقی، کارآفرین اجتماعی ورمی‌کمپوست در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا گفت: تولید ورمی‌کمپوست برای نخستین‌بار قبل از انقلاب به صورت محرمانه در دشت مغان آغاز شد و بعد از انقلاب راکتور تبدیل زباله به ورمی‌کمپوست توسط یکی از اساتید دانشگاه تهران به ایران آورده شد، حتی در شیراز هم تولید صورت گرفته بود، اما اطلاعاتی از آن منتشر نشد.
وی که شخصاً با جمع‌آوری حدود ۶۰ گیگ اطلاعات راجع به ورمی‌کمپوست و مطالعه استاندارد کشورهای آلمان، استرالیا، کانادا، ژاپن و آمریکا، استانداردی تلفیقی و بومی برای این صنعت تهیه کرده است، با اشاره به اینکه در ایران استانداردی برای ورمی‌کمپوست وجود ندارد، بیان کرد: از آنجا که هدف اصلی تولید ورمی‌کمپوست در کشورهای پیشرفته پرورش کرم است، شرکت‌هایی در آلمان فعالیت داشتند که کرم ورمی‌کمپوست به مردم تحویل می‌دادند و بعد از مدتی با تحویل مقداری پول بابت هزینه نگهداری به مردم، کرم های ورمی‌کمپوست را به همراه مقداری کود ورمی پس می‌گرفتند.
وی ادامه داد: این ایده را از آلمانی‌ها گرفتم و به‌عنوان طرح "ببر و بیار" یک سبد با یک مشت کرم، همراه با دستورالعمل پرورش مطرح کردم که کلاهبردار معروف ورمی‌کمپوست این ایده را طی جلسه‌ای که همراه با دوستانش از یک تیم کانادایی با من داشت به مرحله اجرا درآورد، اما با تغییر این طرح، به جای استفاده از کرم خالی جهت فرآوری زباله، یک سبد حاوی ۱۲,۵ کیلوگرم کود گاوی همراه با یک مشت کرم به مردم تحویل می‌داد.
سود ورمی‌کمپوست در پروژه‌های ساختمانی پدیده
این فعال ورمی‌کمپوست با بیان اینکه هزینه تمام‌شده هر سبد چهارهزار تومان بود، عنوان کرد: کلاهبردار معروف ورمی‌کمپوست یک‌هزار سبد را ۲۴ هزارتومان به مردم می‌فروخت و سه ماه بعد با پرداخت سود شش میلیونی، سبدها را از مردم ۳۰ میلیون تومان خریداری می‌کرد، البته وی ۲۰ هزار تومان سود حاصله از هر سبد را در پروژه ساختمانی "پدیده" سرمایه‌گذاری می‌کرد. سلجوقی با بیان اینکه کلاهبردار معروف پس از استقبال مردم از وسوسه سود شش میلیون تومانی، طی سه ماه که از سودهای شبکه بانکی هم بیشتر بود، روش جدیدی اتخاذ کرد، افزود: در این روش به مشتریان اعلام شد که در صورت تمایل می‌توانند نگهداری سبدها و پرورش کرم‌ها را به شرکت واگذار کنند.
وی در مرحله بعدی یکی از ارگان‌ها را با خود همراه کرد که با هماهنگی یکی از بانک‌های کشور، تسهیلاتی ۱۵ میلیون تومانی به متقاضیان (از اعضای آن ارگان) تعلق می‌گرفت که از این میزان ۱۲ میلیون تومان سهم خود کلاهبردار معروف و سه میلیون تومان دیگر سهم واسطه‌ای بود که مشتری‌ها را جهت ورود به این عرصه ترغیب می‌کرد و به اندازه ۱۵ میلیون تومان به متقاضی کود و کرم ورمی‌کمپوست تحویل می‌دادند. سلجوقی با بیان اینکه کلاهبردار معروف یک‌هزار سبد ورمی‌کمپوست را به قیمت ۲۴ میلیون تومان به مردم می‌فروخت، اضافه کرد: کار به جایی رسید که تولید ورمی‌کمپوست تبدیل به "کرم کوئیست" شده بود و خرید و فروش‌ها بدون وجود خارجی سبد و کرم صورت می‌گرفت.
مصوبه ۵۰۰ میلیون دلاری واردات ضربه بزرگی به تولیدکنندگان
این فعال ورمی‌کمپوست روش کرم کوئیست (ورود روش فروش محصول به صورت هرمی) را یکی از دلایل سقوط این صنعت دانست و یادآور شد: دومین دلیل سقوط این صنعت، اجرایی نشدن تخصیص ۳۵ درصد یارانه کودهای شیمیایی برای کودهای زیستی، آلی و ارگانیک و سومین دلیل سقوط هم وجود مافیا و مصوبه ۵۰۰ میلیون دلاری برای واردات کودهای شیمیایی و پایین بودن قیمت این کودها نسبت به کود ورمی‌کمپوست بود که باعث کاهش شدید فروش کود ورمی و نابودی تولیدکنندگان شد.
وی با اشاره به اینکه دلایل فوق و نبود تضمین برای خرید ورمی‌کمپوست باعث ضربه شدید به تولیدکنندگان شد، تأکید کرد: با این شرایط در ابتدا کل جامعه و سپس تولیدکنندگان ورمی‌کمپوست متضرر شدند و تا زمانی که قیمت کودهای شیمیایی به طور تقریبی رایگان باشد، کشاورزان رغبتی به استفاده از کود ورمی‌کمپوست نخواهند داشت. سلجوقی با بیان اینکه کمبود کود و آب از مشکلات بخش کشاورزی است، خاطرنشان ساخت: بیشترین میزان مصرف آب به بخش کشاورزی اختصاص دارد، با استفاده از ورمی‌کمپوست، نه‌تنها مصرف آب ۲۰ درصد کاهش می‌یابد، بلکه باعث افزایش ۲۰ تا ۷۰ درصدی تولید و عملکرد محصولات کشاورزی می‌شود.
استفاده از کودهای حیوانی باید ممنوع شود
وی اظهار کرد: وزارت کشاورزی آمریکا برای جلوگیری از نیتراته شدن آب‌های زیر‌زمینی این کشور، کشاورزان را ترغیب به استفاده نکردن از کودهای گاوی در مزرعه می‌کند، همچنین بعد از بروز یک بیماری از سبزیجات در آلمان، این کشور مصرف کودگاوی در سبزی و صیفی‌جات را ممنوع اعلام کرد، اما مصرف کودهای حیوانی همچنان در کشور ما رایج است.
ایجاد پول شویی در ورمی‌کمپوست با زیادشدن درخواست‌ها
در ادامه مهدی نادری، تولیدکننده ورمی‌کمپوست در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا گفت: ورمی‌کمپوست از ۱۰ سال پیش به‌صورت سنتی وارد کشور شد و تولید آن در برخی از استان‌ها مثل قزوین انجام می‌شد، اما سال ۱۳۸۹ کلاهبردار معروف وارد این صنعت شد که تا سال ۱۳۹۲ خورشیدی تولید خوبی هم داشت، به‌طوری‌که به‌دلیل درخواست‌های زیاد، شعبه‌های متعددی در سراسر کشور ایجاد کرد و زیاد شدن درخواست‌ها تا اوایل سال ۹۳باعث ایجاد پول‌شویی در این حرفه شد. وی بیان کرد: کلاهبردار معروف تا آبان‌ماه سال ۹۳ توانست به کار خود ادامه دهد، اما ناتوانی در پرداخت پول به مردم، باعث شکایت و تشکیل ۳۵ هزار پرونده در سراسر کشور و سرانجام دستگیری او شد.
حمل پرونده‌های قضایی ورمی‌کمپوست با کامیون
نادری با بیان اینکه پرونده کلاهبردار معروف ورمی‌کمپوست به پرونده ملی تبدیل شد، افزود: تعداد پرونده‌ها آنقدر زیاد بود که با کامیون جابه‌جا می‌شد، بعد از گذشت زمان زیادی پرونده‌ها به نتیجه رسید و کلاهبردار معروف به رد مال محکوم شد.
کاهش قیمت ورمی‌کمپوست بعد از کلاهبرداری
این تولیدکننده ورمی‌کمپوست عنوان کرد: کلاهبردار معروف ورمی‌کمپوست به‌دلیل اینکه با زرنگی خود را ورشکسته اعلام کرده، کار به سازش با مالباختگان رسیده و کود به قیمت هر کیلوگرم ۳۵۰ تومان از طریق مراجع قانونی به آن‌ها عرضه می‌شود، این در حالی است که کود ورمی‌کمپوست در زمان اوج فعالیت این صنعت به هر کیلوگرم یک‌هزار و۲۰۰ تومان رسیده بود، اما بعد از کلاهبرداری حدود هر کیلوگرم ۳۰ تا ۵۰ تومان در بازارخرید و فروش می‌شد. وی با بیان اینکه برخی از دامداران، مرغداران و پرورش‌دهندگان ماهی حرفه خود را تغییر داده و به تولید ورمی‌کمپوست روی آورده بودند، ادامه داد: اجاره‌بهای ناچیز املاک صفادشت واقع در محدوده کرج که به‌دلیل کمبود آب حدود ۲۰۰ هزار تومان در سال بود، به‌دلیل افزایش تقاضا برای اجاره سوله به ماهی دو تا چهار میلیون تومان رسید.
نادری با اشاره به اینکه در سه شهر ملارد، هشتگرد و ماهدشت به ترتیب ۵۰۰، ۸۰۰ و ۱۵۰ تن در دوره ورمی‌کمپوست تولید می‌کند، تأکید کرد: زمانی دوهزار تولیدکننده ورمی‌کمپوست در استان البرز وجود داشت، اما هم‌اکنون تعداد تولیدکننده‌های ورمی‌کمپوست در این استان به پنج نفر هم نمی رسد، اما سفارش‌های زیادی برای تولید دریافت می‌کنند.
ارزان بودن کود شیمیایی دلیل استقبال نکردن از ورمی‌کمپوست
سیدمحمد حسینی‌مقدم، کارشناس و فعال در زمینه ورمی‌کمپوست نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا اظهار کرد: ورمی‌کمپوست کود آلی و زیستی هم‌ردیف کودهای دامی است که البته مزایای بیشتری دارد و دلیل استقبال نشدن از این محصول بالا بودن قیمت آن نسبت به کودهای شیمیایی و دامی است، به‌طوری‌که قیمت یک تن کود دامی حدود ۵۰ هزار تومان، اما قیمت یک تن کود ورمی‌کمپوست معادل پنج تا شش برابر (بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان) است. وی با اشاره به اینکه هدف بیشتر تولیدکننده‌های ورمی‌کمپوست در سال‌های ۸۹ تا ۹۰ تولید این محصول نبوده، یادآور شد: بیشتر افراد طی سال‌های فوق با هدف درآمدزایی وارد این عرصه شدند و کسی به فکر تولید برای کشاورزی نبود.
این کارشناس ورمی‌کمپوست با بیان اینکه توسعه صنعت ورمی‌کمپوست نیازمند حمایت دولت است، اضافه کرد: بخش ترویج کشاورزی باید مزایای استفاده از ورمی‌کمپوست نسبت به سایر کودها و شیوه اصولی تولید را به کشاورزان آموزش دهد تا این کود را بشناسند و برای استفاده از آن احساس نیاز کنند. حسینی‌مقدم خاطرنشان ساخت: هرنوع کود شیمیایی برای زمان خاص و با کاربرد خاص تولید می‌شود و کارهای تحقیقاتی آن در گذشته انجام شده است، اما کارهای تحقیقاتی زیادی در زمینه تولید، توزیع و مصرف ورمی‌کمپوست صورت نگرفته است.
وی در پایان با اشاره به اجرایی نشدن تخصیص یارانه ۳۵ درصدی کودهای شیمیایی به کودهای زیستی، آلی و ارگانیک گفت: درصورتی که دولت تا چند سال بابت خرید هر کیلوگرم ورمی‌کمپوست ۱۰۰ تومان یارانه بدهد، کشاورزان و تولیدکنندگان ورمی‌کمپوست هردو نفع می‌برند و بعد از چندسال کشاورزان با دیدن اثرات این کود آلی در تولیدات خود، برای همیشه مصرف‌کننده آن خواهند بود.
