Digitalis - foxglove
انگشتانه یا گل انگشتانه‌ای گیاهی است عمدتا دوساله یا چندساله و هم‌خانواده‌ی گل میمون که زمانی در تیره‌ی میمونیان یا Scrophulariaceae طبقه‌بندی می‌شد اما بعدتر گیاه‌شناسان هردوی این گیاهان را به خانواده‌ی بزرگ‌تر بارهنگیان یا Plantaginaceae نسبت دادند. انگشتانه گل های زیبای زنگوله‌ای شکلی به رنگ‌های متنوع از زرد و سفید گرفته تا ارغوانی دارد که لکه‌هایی تیره‌رنگ در آنها دیده می‌شود و در یک گل‌آذین خوشه‌ای به‌صورت متناوب قرار گرفته‌اند. گل های برخی ارقام در یک سمت ساقه‌ی گل‌دهنده قرار گرفته اما گل‌های بقیه اکثرا به‌صورت خوشه‌ای ساقه را در برمی‌گیرند. ساقه‌ی این گیاه مستقیم و دارای برگ‌هایی کشیده، بدون دم‌برگ و متناوب است که ممکن است بسته به گونه از ۳۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر ارتفاع داشته باشد.
میوه‌های انگشتانه به صورت کپسول می‌باشند. این گیاه در بیشه‌ها، جنگل‌های کم‌پشت و مناطق مرتفع کوهستانی اروپا و غرب آسیا به صورت خودرو رشد می‌نماید. در ساقه و برگ‌ها موادی کاردنولیدی وجود دارد که شدیدا سمی هستند و ازین جهت می‌بایست علی‌الخصوص در کشت و کار آنها دقت شود تا از دسترس کودکان بدور باشند. به‌هر حال این مواد و گلوکوزیدهای موجود در برگ‌های انگشتانه با تجویز پزشک می‌توانند به عنوان تقویت‌کننده و تنظیم کننده‌ی بسیار موثر در بهبود عملکرد قلب مطرح باشند. صنایع دارویی مواد دارویی به دست آمده از این گیاه را با همان عنوان دیجیتالیس استفاده و یا عرضه می‌کنند.
انگشتانه گل درشت
ارقام مختلفی از این گیاه وجود دارد. از جمله‌ی آنها انگشتانه گل‌درشت (با نام علمی Digitalis grandiflora) است که طبیعتا چنانچه از نامش بر می‌آید به نسبت گونه‌های دیگر گل‌های درشت‌تری دارد. عمدتا این گل ها زردرنگ هستند به صورتی که سطح داخلی گل‌ها از سطح بیرونی پررنگ‌تر است. انگشتانه‌ی گل درشت، گیاهی پایا (چندساله) محسوب شده و بومی جنوب شرقی اروپا و آسیا می‌باشد. گل انگشتانه‌ی کرک‌دار (digitalis lanata) گیاهی علفی و دوساله است که در سال اول تشکیل بوته‌ای زمینی داده و در سال بعد نیز ساقهای مستقیم و با برگ‌هایی بدون دم‌برگ تشکیل می‌دهد. از میان برگ‌های فوقانی گل‌های زنگوله‌ای سفید با نقوش قهوه‌ای ظاهر می‌شوند. این گیاه مقاومت خوبی نسبت به سرما از خود نشان می‌دهد و از این نظر و به‌واسطه‌ی مواد موثره‌ی دارویی‌اش گزینه‌ای رایج برای کشت و کار می‌باشد.
گل انگشتانه کرک دار
گل انگشتانه ارغوانی (digitalis purpurea) که مشهور و محبوب‌ترین نوع انگشتانه در میان عموم می‌باشد نیز گیاهی دو ساله است با ساقهای بلند و مستقیم که در انتهای آن خوشه‌ای از گل‌های بنفش یا ارغوانی رنگ درشت و بسیار چشم‌گیر به‌چشم می‌خورد. همچون انگشتانه‌ی کرک‌دار این گیاه نیز در سال اول تشکیل بوته‌ای زمینی داده و در سال دوم ساقه گلدار آن ظاهر می‌گردد. کشت انگشتانه‌ی ارغوانی به عنوان گیاهی زینتی و به‌خصوص در باغ‌های صخره‌ای بسیار مرسوم است. انگشتانه جهت گلدهی نیاز دارد تا به میزان کافی در معرض سرمای زمستانه قرار گرفته باشد و در غیراین صورت در بهار به گل نخواهد نشست. انگشتانه در خاک‌های کمی اسیدی، غنی از مواد آلی و با زهکشی مناسب به خوبی رشد می‌کند و شرایط آفتابی تا کمی نیمه‌سایه را می‌پسندد.
گل انگشتانه ارغوانی
اما این گیاه شهرت دیگری نیز دارد که احتمالا کمتر در مورد آن شنیده‌ایم؛ و آن به ادعاهایی مربوط می‌شود که ردپای این گل را به بحران‌های روزهای پایانی زندگی و نهایتا مرگ دلخراش نقاش مشهور سبک امپرسیونیسم، ونسان ونگوگ مرتبط می‌سازد! می‌دانیم که این نقاش هلندی یک سال قبل از خودکشی خود جهت درمان به روان‌شناسی به نام پل گاشه (Paul Gachet) مراجعه کرده بود. ظاهرا ونگوگ در سال‌های پایانی زندگی‌اش یعنی از سال ۱۸۸۶ تا ۱۸۹۰ که به «دوره‌ی زرد» مشهور است به بیماری‌ای به نام زردبینی یا Xanthopsia مبتلا شده بود. همچنان‌که از نام این بیماری هم برمی‌آید زانتوپسیا موجب تغییر کیفیت و تا حدودی زرد شدن دید انسان می‌شود. احتمالا زمینه‌ی غالب زردرنگ تابلوهای اخیر ونگوگ هم متأثر از این بیماری بوده است.
به هر روی گفته می‌شود یکی از موادی که موجب بروز این عارضه می‌شود دیجیتالیس می‌باشد، که چنانچه قبلا اشاره شد در گیاه انگشتانه موجود است و ظاهرا توسط دکتر گاشه جهت التیام آلام ونگوگ تجویز شده بود. اتفاقا در هر دو نقاشی‌‌ای که این هنرمندِ نامی، تحت عنوان «پرتره‌ی دکتر گاشه» مدتی قبل از خودکشی خود کشیده، شاخه‌ای از گل انگشتانه در دست و دیگری جلوی دکتر گاشه روی میز دیده می‌شود! آیا می‌توان مسموم شدن ونگوگ توسط گیاه انگشتانه را مستقیما در تیره‌تر گشتن جهان در نگاه او و تقویت انگیزه‌اش در خودکشی صاحب نقش دانست؟
گل انگشتانه در دستان دکتر گاشه
