Tilia begonifolia
Tiliaceae - Malvaceae
Lime tree - Lindens
نمدار درخت بومی جنگلهای شمال و با ارتفاعی حدود ۲۰ تا ۳۰ متر است که دارای تاجی گرد و گسترده میباشد. این درخت در مناطق وسیعی از قارهی اروپا نیز میروید. در انگلستان به آن Lime Tree و یا Lime Bushes میگویند. انواع اروپایی نمدار به نام Lindens شناخته میشوند و واریتهای از این درخت که در آمریکای شمالی میروید با عنوان Basswood مشهور میباشد. در گذشته درخت نمدار در خانوادهی Tiliaceae طبقهبندی میشد اما ظاهرا بر اساس مطالعات ژنتیکی اخیری که صورت گرفته آنرا به تیرهی Malvaceae یا پنیرکیان نسبت دادهاند که پنیرک و ختمی از اعضای شناختهشدهی آن هستند. این درخت در ایران با نامهای محلی دیگری چون نرمدار، گاوکهل، کپ، کف، پالاد، احلامور، زیرفون و غیره نیز شناخته میشود. گفته میشود نمدارها میتوانند آلودگی شهرها را به خوبی تحمل کنند و ازین نظر در کشورهای اروپایی به عنوان درخت زینتی شهری مورد توجه میباشند.
نمدار پوستی صاف و با فرورفتگیهایی خاص دارد. برگهای نمدار خزانکننده، پهن، قلبیشکل، تا حدودی نامتقارن و نوکتیز و با حاشیهای مضرس هستند. گلهای هرمافرودیت نمدار زردرنگ و معطر بوده در اواخر خردادماه ظاهر میشوند و مورد علاقهی زنبورها هستند. هر گلآذین از حدود ۵ تا ۱۵ گل تشکیل شده است. پایک این گلآذین به دلیل برگههای باریک و کشیده و با رنگ متفاوتی که دارد کاملا بر روی درخت به چشم میآید به گونهای که گویی شاخهای با برگهایی از درختی دیگر در میان نمدار رشد کرده است. بعد از رسیدن گلها دانههای کوچک نخود مانندی روی درخت ظاهر میشوند که ابتدا سبز و بعدا به قهوهای تغییر رنگ میدهند. نمدار را میتوان توسط کشت همین بذرها تکثیر نمود. چوب این درخت مرغوب و سبک است و توسط روستائیان مناطق شمالی جهت تهیهی کندوی زنبور، چمدان، چارچوب پنجره، صندوقهای نگهداری چای و برنج و غیره استفاده میشود. برگهای نمدار نیز ظاهرا علوفهای خوشخوراک برای دامها محسوب میشود و از این جهت و نیز به علت بهرهبرداری از چوبش در معرض آسیب میباشد.
جهت مصارف دارویی از گلها و شکوفههای بازنشدهی این درخت استفاده میگردد. گلها را در هوای آفتابی چیده و در محلی با تهویهی هوای مناسب خشک مینمایند. این گلها معطر و لعابدار بوده و از این جهت که معرق خوبی دانسته میشوند دمکردهی آنها جهت درمان سرماخوردگی مورد استفاده قرار میگیرد. نمدار عسلدهنده خوبی نیز میباشد و یک درخت آن به تنهایی ۱۰ کیلو عسل شفاف میدهد. این درخت در صنعت زنبورداری بسیار مورد توجه است. عسل بدست آمده از این درختان کمرنگ اما بسیار معطر و مرغوب میباشد.
گفته میشود درختان نمدار عمر طولانیای دارند. به عنوان مثال در باغی در گلاسترشایر انگلستان درخت نمداری قد برافراشته که عمر آنرا ۲۰۰۰ سال برآورد کردهاند. و یا در نورنبرگ آلمان نمداری وجود دارد که براساس روایات محلی، توسط قدیس کونیگونده، همسر هنری دوم امپراطور روم مقدس در حدود سالهای ۱۰۰۰ میلادی کاشته شده است. درخت نمداری نیز در سوئیس وجود دارد که در نوشتهای متعلق به سال ۱۳۵۷ میلادی به آن اشاره شده است. نویسندهی این اثر، از نمدار مذکور به عنوان درختی عظیم یاد کرده است. به هر حال درختان نمدار در صورتی که شرایط مساعدی برای رشد و حیاتشان فراهم باشد میتوانند سالهای زیادی عمر کنند.
یک درخت نمدار در قلعه Münzenberg آلمان
گونهای نمدار (Basswood) در آمریکای شمالی
