1398/7/1 5021

در ایران به ندرت خاک‌هایی با شرایط پ‌.هاش بسیار پایین مشاهده می‌شود. این خاک ها ممکن است در برخی مناطق شمال در دامنه‌های جنگلی البرز بین آستارا و رشت دیده شوند.

تاثیر پایین بودن PH یا اسیدی بودن خاک در رشد گیاه

در شرایط اقلیمی ایران معمولا پ.هاش خاک به صورتی کاهش پیدا نمی‌کند که آثار سوء اسیدی بودن خاک ظاهر شده و تاثیرات جدی‌ای روی گیاهان بگذارد. تنها در مناطقی از دامنه‌های البرز در استان گیلان می‌توان اراضی‌ای یافت که PH آنها بسیار پایین باشد. در محیط خیلی اسیدی، مواد سمی مانند اسیدهای اگزالیک، فوماریک و سیتریک ممکن است در خاک انباشته شوند. در صورتی که میزان اینگونه اسیدها زیاد باشد مخصوصا در شرایطی که تهویه خاک مناسب نباشد می‌تواند گیاهان را مسموم نماید.

وقتی PH خاک خیلی اسیدی باشد آلومینیوم به مقدار زیادی در آب حل شده و می‌تواند برای گیاه سمیت ایجاد کند. سمیت آلومینیوم به‌علت مجموعه‌ای از آثار به‌وجود می‌آید که شاید مهمترین آنها توقف رشد ریشه باشد. آزمایش‌های میکروسکپی نشان می‌دهدکه وقتی مقدار آلومنیوم در خاک زیاد باشد در بافت‌های مریستمی ریشه، سلول‌های دو هسته‌ای مشاهده می‌شود که نماینده توقف تقسیم سلولی است. اثرهای دیگر آن کند کردن تا توقف کامل جذب فسفر، کلسیم، پتاسیم، منگنز، آهن و بُر است.

در خاک‌های خیلی اسیدی منگنز نیز شبیه آلومینیوم عمل می‌کند بدین طریق که هرچه PH خاک اسیدی‌تر باشد محلولیت منگنر بیشتر و سمیت آن برای گیاه نیز شدیدتر خواهد بود. غلظتی برابر ۴ میکرو گرم منگنز در هر میلی‌لیتر محلول، نمو گیاهانی چون سوژا و جو را محدود می‌کند و معمولا در غلظت بیش از ۲۰ میکروگرم در میلی‌لیتر برای غالب گیاهان، سمی است. در خاک‌های اسیدی سمیت منگنز به علت جذب بسیار زیاد این عنصر به‌وسیله گیاه تا سطوحی برابر ۱۰۰ ‌پی‌پی‌ام است و معمولا در صورت بروز، لکه‌های قهوه‌ای و سوخته روی برگ‌ها مشاهده می‌شود. سمیت منگنز در گیاهان معمولا به‌علت توقف فعالیت آهن و سایر عناصر کم‌مصرف فلزی پیش می‌آید.

در خاک‌های خیلی اسیدی جذب کلسیم نیز دچار اشکال می‌شود. گیاهان خانواده‌ی بقولات بخصوص آنهایی که خاص نواحی معتدل‌اند قادر نیستند کلسیم لازم برای رشد و نمو خود را در PH اسیدی، از خاک جذب کنند. «هیوایت» حساسیت گیاهان مختلف را در مقابل مقدار سمی فلزات آلومینیم و منگنز و مقدار کم کلسیم طبقه‌بندی کرد. جدول زیر که از کارهای او گرفته شده است نتیجه طبقه‌بندی گیاهان را از این لحاظ نشان می‌دهد. همان‌طور که این جدول نشان می‌دهد تاثیر اسیدی بودن خاک ممکن است در تمام گیاهان یکسان نباشد. اگر نتیجه اسیدی بودن خاک وجود مقدار زیادی آلومینیم باشد کلم از این جهت صدمه نخواهد دید، در حالی که چغندر قند مسموم خواهد شد ولی برعکس وقتی اسیدی بودن خاک باعث محلولیت منگنز شود نتیجه کاملا برعکس است.

طبقه‌بندی گیاهان از نظر حساسیت به زیادی منگنز و آلومینیم و کمی کلسیم

شرایط	گیاهان مقاوم	گیاهان حد وسط	گیاهان حساس
زیادی آلومینیم زیادی منگنز کمی کلسیم	کلم‌ها سیب‌زمینی چغندر قند یولاف -	یولاف سیب‌زمینی جو -	چغندر قند جو کلم سیب زمینی چعندر قند

مقاله اختصاصی گروه تدوین محتوای اگرونیک
استفاده از این مطلب و انتشار آن، با ذکر نام اگرونیک و درج لینک www.agronic.ir بلامانع می باشد.

منبع

حاصلخیزی خاک/ علی‌اکبر سالاردینی

کلیدواژه: