چهارمحال و بختیاری یکی از استانهای کوهستانی در کشور محسوب میشود که بهعلت شرایط جغرافیایی میانگین نرخ فرسایش خاک در آن بالاتر از میانگین کشوری است، توسعه باغات و کشاورزی در اراضی شیبدار از سالهای قبل در دستور کار قرار گرفته است، عدهای از کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند که این کار فرسایش خاک را تشدید میکند، اما برخی از کارشناسان نیز معتقدند اگر این کار به شیوه صحیح انجام شود از فرسایش خاک جلوگیری خواهد کرد.
به گزارش ایسنا، توسعه باغات در اراضی شیبدار یکی از سیاستهای مهم دولت در بیش از یک دهه اخیر در کشور است و طبق قانون برنامه ششم توسعه باید ۵۰۰ هزار هکتار باغ در اراضی شیبدار کشور احداث شود، همچنین در سفر ریاست جمهوری به چهارمحال و بختیاری اعتباری به همین منظور به استان اختصاص پیدا کرده است.
این در حالیست که پیش از این خیام نکوئی- رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور در دیدار با استاندار چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه موافق توسعه کشاورزی در اراضی شیبدار نیستیم، گفت: کشت محصول در این اراضی تنها تا دو سال اول سودمند است، اما پس بارش خاک دچار فرسایش میشود و بنابراین کشت محصول در این اراضی مناسب نیست.
قطعا باید به این نکته توجه کرد که کشت و توسعه باغات در اراضی شیبدار باید طبق ضوابط و قوانین خاص انجام شود تا بتواند از فرسایش خاک جلوگیری کند و شاهد افزایش تولید نیز باشیم.
کشت گیاهان آببر در اراضی شیبدار؛ ممنوع
مجتبی کریمی- استادیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در گفتوگو با ایسنا در خصوص ملزومات کشت در اراضی شیبدار، اظهار کرد: اجرای طرحهای کشاورزی در اراضی شیبدار باید با اصول خود انجام بشود تا بتواند مثمر ثمر واقع شود و همچنین از فرسایش خاک جلوگیری کند.
وی افزود: یکی از راهکارهای کشت در اراضی شیبدار این است که عملیات خاکورزی و شخم عمود بر جهت شیب زمین باشد، این مسئله در سالهای اولیه امکان دارد فرسایش خاک را در پی داشته باشد، اما در سالهای بعد به این دلیل که ریشه در خاک نفوذ میکند، ماده عالی بیشتری در خاک ایجاد میشود و ساختمان خاک نیز بهبود پیدا میکند و همین مسئله در آینده از فرسایش خاک جلوگیری میکند.
کریمی با بیان اینکه حضور ریشه درخت در خاک در اراضی شیبدار به نفوذ آب نیز کمک میکند، گفت: این مسئله همچنین تثبت خاک را نیز در پی دارد.
استادیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه در اراضی شیبدار آبیاری باید کنترل شده باشد، توضیح داد: باید از روش آبیاری بارانی استفاده کنیم تا خاک حاصلخیز دچار فرسایش نشود، میتوان در اراضی شیبدار محصول دیم کشت کرد که نیاز به آبیاری نداشته باشد.
وی افزود: کشت گیاهان آببر در اراضی شیبدار نباید انجام شود، زیرا علاوه بر مشکل تامین آب، شاهد فرسایش خاک نیز خواهیم بود، بلکه باید توسعه باغات با رعایت اصول خاکورزی در این اراضی انجام شود.
کریمی با بیان اینکه توسعه کشاورزی در اراضی شیبدار نباید در اراضی با شیب بالا انجام شود، یادآور شد: همچنین باید عمق خاک مناسب باشد و شرایط اقلیمی نیز برای زراعت مورد نظر مناسب باشد، در شیبهایی که برفگیر است، نمیتوان کشت مناسبی داشت، مگر اینکه عملیات تسطیح انجام شود، زیرا سنگینی برف باعث شکسته شدن قلمه درختان میشود.
استادیار گروه زراعت دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد بیان کرد: باتوجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی چهارمحال و بختیاری امکان توسعه باغات در اراضی شیبدار وجود دارد.
کشاورزی و باغداری در اراضی شیبدار را باید یک فرآیند علمی در نظر بگیریم
علی مرشدی- رئیس بخش تحقیقات خاک مرکز تحقیقات، آموزش و کشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به اینکه در حوزه کشت در اراضی شیبدار دستورالعمل وجود دارد، اظهار کرد: اراضی شیبدار به اراضی گفته میشود که در عرصههای طبیعی واقع شدهاند و همچنین این اراضی مرتعی و فقیر هستند که شیب بیش از هشت درصد دارند، این اراضی فاقد راندمان زراعی، علوفهای و مرتعی هستند.
وی افزود: برخی از افراد متقاضی کشت و توسعه باغات در اراضی شیبدار هستند، برای اینکه این کشت برای آنها صرفه اقتصادی داشته باشد، تحت شرایطی به این متقاضی مجوز داده میشود، تنها در مواقعی برای کشت در اراضی شیبدار مجوز صادر میشود که علاوه بر صرف اقتصادی، شاهد فرسایش و خسارت در خاک نباشیم، یعنی سود دو طرفه باشد.
مرشدی با بیان اینکه قوانین خاصی برای واگذاری اراضی شیبدار به متقاضیان کشت وجود دارد، گفت: فرد متقاضی باید شروطی را رعایت کند، واگذاری اراضی شیبدار در جنگلها، بیشههای طبیعی، حریم تالابها، نهالستانهای عمومی، پارکهای جنگلی، جنگلهای دستکاشت عمومی، حریم مراکز نظامی و انتطامی و حریم مسیر ایلراههای عشایری ممنوعیت قانونی دارد.
رئیس بخش تحقیقات خاک مرکز تحقیقات، آموزش و کشاورزی چهارمحال و بختیاری در خصوص مزایای کشت در اراضی شیبدار توضیح داد: باید برای این نوع کشت تامین آب از منابع زیرزمینی را شاهد باشیم، عدهای معتقدند کشت در این اراضی باعث فرسایش خاک و تخریب میشود، بنابراین حساسیت در واگذاری اراضی بسیار بالا است، کشت و کار اصولی در این اراضی از تخریب در مزارع پایین دست جلوگیری میکند.
وی افزود: همچنین کشت و کار در اراضی شیبدار از بروز خسارت در حوادثی مانند سیلاب جلوگیری میکند، همچنین روانآبها در زمان بارشهای نابهنگام نیز کنترل خواهد شد، اگر عرصهای برای کشت واگذار شد، یکسری اقدامات و روشهای کنترلی باید انجام شود تا پس از دو سال از بهرهبرداری، کشاورز بتواند بهرهبرداری اقتصادی داشته باشد و شاهد فرسایش خاک نیز نباشیم.
مرشدی با تاکید بر اینکه نباید کشاورزی و باغداری را ساده بگیریم، خاطرنشان کرد: یکی از راههای اصولی برای کشت در اراضی شیبدار ایجاد شیارهای کوتاه و مسدود است، در این اراضی نباید طول شیارها طولانی باشد، اگر شیارها به قطعات کوچک تقسیم شوند، میتوان روانآب را کنترل کرد و توسط این مخازن به داخل زمین نفوذ داد.
رئیس بخش تحقیقات خاک مرکز تحقیقات، آموزش و کشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه خاکورزی و آبیاری مخزنی یکی دیگر از روشهای کشت در اراضی شیبدار است، بیان کرد: زمین باید عین شانه تخممرغ تقسیمبندی شود، این کار در بسیاری کشورها با ماشینآلات مخصوص انجام میشود، در کشور این ماشینآلات وجود ندارد و یا در صورت وجود محدود هستند.
وی بیان کرد: در نقشبندی زمین به شکل شانه تخممرغ در زمان بارش شدید، میتوان روانآب را کنترل کرد، در بخشیهایی از شهرستان لردگان، سامان و سوادجان در اراضی شیبدار چالهها و مخزنهایی برای ذخیره آب و هدایت به سمت نهالهای کشت شده ایجاد میشود، ناهموار ساختن اراضی نیز برای کنترل فرسایش خاک انجام میشود.
مرشدی با بیان اینکه برخی لایههای زیرین خاک در اراضی شیبدار غیرقابل نفوذ هستند، گفت: این لایهها گاهی در عمق ۴۰ سانتیمتری هستند، باید از زیرشکن برای شکسته شدن لایه غیرقابل نفوذ استفاده کرد تا روانآب با روشهای مختلف سرعت کند و به لایههای زیرین نفوذ کرد.
عضو هیات علمی خاک مرکز تحقیقات، آموزش و کشاورزی چهارمحال و بختیاری خاکورزی حفاظتی و افزودن ماده عالی به خاک در اراضی شیبدار برای کشت موثر است، خاطرنشان کرد: این اقدامات دلایل ایجاد روانآب را از بین میبرد، همچنین یکی از دلایل ایجاد روانآب سنگینی بافت خاک است که خوشبختانه در چهارمحال و بختیاری معمولا بافت خاک سبک است.
وی در پایان خاطرنشان کرد: کشاورزی و باغداری در اراضی شیبدار را باید یک فرآیند علمی در نظر بگیریم، نباید با آن ساده برخورد کنیم، این کار نیاز به تخصص و حساب و کتاب دارد، اگر اصول رعایت شود کشت و کار موفق و به اقتصاد استان نیز کمک خواهد کرد.