Phaseolus vulgaris L.
لوبیا از جمله گیاهان زراعی بسیاری چون ذرت، آفتابگردان و سیبزمینی است که با کشف قارهی آمریکا و در قرن شانزدهم وارد اروپا و بعدا آسیا شد. برخی میگویند واژهی لوبیا دارای ریشهی سانسکریت و به معنی بیضی شکل است. لوبیا حساس به سرما و گرمای تابستان است و تنها در بهار میتوان آنرا کشت کرد. این گیاه را در خاکهای مختلف میتوان کشت کرد اما از آنجاکه به خشکی مقاومت ندارد معمولا بصورت فاریاب کاشته میشود. لوبیا به دو صورت سبز و خشک مصرف میشود. لوبیا ممکن است همراه غلاف سبز آن و به عنوان سبزی مصرف شود و یا آنکه هدف از کشت آن دانههای خشک شدهی آن باشد. کشت زراعی آن معمولا برای تهیهی دانههای خشک میباشد.
ریشههای گیاه لوبیا مانند سایر گیاهان تیرهی بقولات دارای غدههایی است که تثبیتکننده ازت میباشند. برگهای لوبیا مرکب بوده و از سه برگچه با کرکهایی ریز تشکیل شده است. گل های این گیاه به صورت خوشهای و یا منفرد از جوانههای جانبی کنار برگها بهوجود میآیند و همینطور خودگشن بوده و برای بارور شدن نیازی به گردهافشانی ندارند. لوبیا ها ممکن است بالارونده و یا پاکوتاه باشند. ارقام بالا رونده حدود ۱.۵ تا ۲ متر رشد میکنند و طبعا احتیاج به قیم دارند؛ اما ارتفاع انواع پاکوتاه به ندرت از ۴۰ یا ۵۰ سانتیمتر تجاوز میکند. محصول ارقام بالارونده در هر هکتار بیشتر از ارقام پاکوتاه است اما ارقام پاکوتاه ازین نظر مورد توجه میباشند که آنها را میتوان به صورت مکانیکی برداشت کرد.
محصول لوبیا بسته به رقم آن و شرایط آبوهوایی بین ۲ تا ۵ ماه آماده برداشت میشود؛ رشد رویشی گیاه آن محدود است و بعد از ظاهر شدن گل ها متوقف میشود. لوبیا ها به رنگهای مختلفی دیده میشوند اما گونههایی که رنگهای نقطهنقطه و یا چندرنگ دارند نسبت به خشکی مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند. معمولا لوبیا را در تناوب با گیاهانی مانند چغندر و یا جو کشت میکنند. در مزارع فاصلههای ردیفهای آن را ۵۰ الی ۶۰ سانتیمتر و فاصلهی گیاهان در هر ردیف را حدود ۸ تا ۱۵ سانتیمتر در نظر میگیرند. این فواصل در کشت دیم به مراتب بیشتر خواهد بود.
برداشت لوبیا بعد از خشک شدن اکثر غلافها صورت میگیرد اما باید دقت شود که این کار قبل از ریختن غلافها باشد. عملکرد لوبیای خشک حدود ۴۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلوگرم در هکتار میباشد. آنچنانکه گفته شد مصرف لوبیا به صورت تازه نیز رایج میباشد. در این صورت نیامهای سبز آن که در انگلیسی به آن «اسنپ بینز» میگویند چیده میشود. این نیامها ممکن است نخدار و یا بدون نخ (stringless beans) باشند که طبیعتا انواع بدون نخ طرفداران بیشتری دارد.
ارقام مختلفی از لوبیا ها در سرتاسر جهان کشت شده و مورد مصرف قرار میگیرند. در ایران ببشتر لوبیای چیتی، لوبیای قرمز و اخیرا هم لوبیای لیما، لوبیا لیمای کریسمس، لوبیای سیاه و غیره کشت شده و به بازار مصرف عرضه میشوند. لوبیا چشم بلبلی که نام انگلیسی آن Cowpea میباشد با وجود نسبت نزدیکی که با خانوادهی لوبیاها دارد، از جنس Vigna میباشد و نام علمی آن Vigna sinensis Endle است و البته برخی آنرا Vigna unguiculata مینامند. لوبیا چشمبلبلی نیز مانند لوبیا گیاهی یکساله بوده و خزنده میباشد و همینطور برگهایی با سه برگچه دارد.