1398/4/9 2793

علف‌های هرز مقاوم با سرعت هشداردهنده‌ای در حال گسترش هستند. در صورت بی‌توجهی و عدم اتخاذ روش‌های صحیح مدیریت زراعی، این خطر وجود دارد که گسترش این علف های مقاوم به طور قابل توجهی، تولید محصولات کشاورزی و امنیت غذایی جهان را تحت تاثیر قرار دهد.

مقاومت علف‌های هرز به علف کش ها

یکی از مهمترین بحث‌ها در بین محققان علف‌های هرز، بروز پدیده‌ علف‌های هرز مقاوم به علف‌کش‌ها و تغییرات ژنتیکی در گونه‌های علف هرز است. علف‌های هرز مقاوم با سرعت هشداردهنده‌ای در حال گسترش هستند و تا سال ۲۰۰۲ حدود ۲۵۷ بیوتیپ علف هرز از ۱۵۶ گونه‌ی مختلف (۹۴ گونه‌ی دولپه‌ای و ۶۲ گونه‌ی تک لپه‌ای) در ۵۳ کشور دنیا نسبت به علف‌کش‌های مختلف مقاوم شده‌اند. یک چهارم از این مقدار فقط نسبت به علف کش های خانواده‌ی تریازین مقاومت یافته‌اند. بازدارنده‌های استولاکتات سیناز (AlS) ماده‌ی موثره‌ی دیگری است که خبرهای زیادی از مقاومت علف ها نسبت به آن گزارش شده است.

از سال ۱۹۸۷ به این سو تقریبا در هر سال ۹ بیوتیپ علف‌هرز جدید نسبت به علف‌کش‌ها مقاوم شده‌اند. جالب اینجاست که بیشتر بیوتیپ‌های مقاوم (گروهی از گیاهان در یک گونه که ویژگی‌های متفاوتی -دراینجا مقامت نسبت به علف کش- یافته‌اند) در کشورهایی مانند آمریکا، فرانسه، استرالیا، کانادا و انگلستان که مقدار مصرف علف کش ها در آنها بالاست، بروز پیدا کرده‌اند.

به طور کلی کشورهای مختلف دنیا را از نظر بروز پدیده‌ی مقاومت به علف‌کش به دو گروه تقسیم می‌کنند. گروه اول کشورهایی هستند که مقاومت به علف کش در آنها به یک مشکل جدی تبدیل شده است، که در این کشورها برای جلوگیری از گسترش مقاومت باید از روش‌های مدیریتی که ویژه علف‌های هرز مقاوم است، استفاده نمود. گروه دوم نیز کشورهایی هستند که هنوز مشکل مقاومت به علف‌کش ها در آنها جدی نشده است، ولی اگر روند مصرف علف کش ها همچنان ادامه پیدا کند، در آینده‌ی نزدیک با این مشکل مواجه خواهند شد. این کشورها نیز باید در هر مرحله‌ای از بروز این پدیده که هستند، از طریق روش‌های مدیریتی صحیح، زمان بروز این مشکل را به تاخیر اندازند.

چنانچه در کشورهای گروه دوم از روش‌های مناسب برای جلوگیری از گسترش مقاومت به علف‌کش استفاده نشود، مسلما به زودی مقاومت به علف کش گسترش یافته و در آن صورت باید روشهای پرهزینه مدیریت علف های هرز مقاوم را پیش گیرند. باید توجه داشت که شدت یافتن مقاومت به علفکش باعث محدود نمودن گزینه‌های کنترل علف هرز و نیز افزایش هزینه‌های کنترل می‌شود و اگر بروز مقاوت در یک مزرعه تایید شود، این امر می‌تواند تغییر اساسی در سیستم‌های مدیریتی مزرعه، از جمله تناوب گیاهان و عملیات زراعی به‌وجود آورد و استفاده از علف‌کش‌ های گران‌قیمت را نیز در پی داشته باشد.

مقاومت به علف کش در واقع توانایی قابل توارث جمعیتی از یک علف هرز برای حفظ خود در مقابل علف‌کش‌هایی است که معمولا هم‌نوعان این گونه‌ی گیاهی را از بین می‌برد. از جمله مکانیزم‌هایی که گیاهان برای این مقامت به‌کار می‌برند، مکانیزم تغییر محل عمل علف‌کش و حذف علف‌کش از محل هدف می‌باشد. وقتی که یک بیوتیپ علف هرز یا گیاه زراعی، یک یا چند مکانیزم برای مقاومت به یک علف‌کش بکار ببرد، این گیاه را دارای «مقاومت عرضی» می‌گویند. مقاومت عرضی عمدتا نسبت به علف‌کش های درون یک گروه ایجاد می‌شود.

اما زمانی که در یک بیوتیپ علف هرز یا گیاه زراعی، مقاومت نسبت به چند علف کش (عمدتا از گروه‌های مختلف و با محل‌های عمل مختلف) به‌وجود بیاید و این مکانیزم‌ها از طریق فرآیندهای انتخابی جداگانه‌ای ایجاد شده باشند، در آن صورت مقاومت از نوع «مقاومت چندگانه» است. این نوع مقاومت عمدتا نسبت به علف‌کش‌هایی از گروه‌های متفاوت و با محل عمل مختلف ایجاد می‌شود.

سرعت بروز مقاومت به علف‌کش ها در علف های هرز مختلف متفاوت است. این اختلاف به میزان مصرف علف کش ها (از نظر مدت‌زمان و یا وسعتی که مصرف شده‌اند) و سهولت نسبی که علف های هرز نسبت به علف کش مقاوم می‌شوند، مربوط می‌شود. علف کش‌های گروه تریازین و اکسین‌های مصنوعی هر دو سالیان زیادی است که اغلب بدون تناوب در میلیون‌ها هکتار از زمین‌های ذرت مورد استفاده بوده‌اند، اما در حالی که در طی ۳۰ سال تریازین‌ها حدود ۵۹ بیوتیپ گیاه مقاوم یافته‌اند، تنها ۲۱ بیوتیپ نسبت به اکسین‌های مصنوعی مقاوم شده‌اند. ‌علیرغم مصرف گسترده‌ی کلرواستامیددها، دی‌فنیل‌اترها و گلیفوزیت، گونه‌های معدودی از علف های هرز نسبت به این علف‌کش ها مقاومت نشان‌ داده‌اند.

اما اینگونه به نظر می‌رسد که علف‌های هرز به راحتی نسبت به تریازین‌ها، بازدارنده‌های ALS، بای‌پیریدیلیوم ها، فنیل اوره ها و بازدارنده‌های ACCase مقاوم می‌شوند. از عواملی که باعث افزایش بروز مقاومت نسبت به این گروه از علف‌کش‌ها می‌شود، می‌توان به بالا بودن فراوانی اولیه‌ی تعداد گیاهان مقاوم به بازدارنده‌های ALS و مصرف بالا و مکرر آنها اشاره نمود. در اروپا به‌دلیل مصرف این گروه از علف‌کش‌ها در تناوب با سایر علف‌کش‌ها، میزان بروز مقاومت به مراتب کمتر از سایر قسمت‌های جهان است.

بروز مقاومت به علف کش ها در علف‌های هرز و ظهور بیوتیپ‌های مقاوم، کشاورزان را به بازگشت به‌سوی استراتژی‌های بلندمدت و مدیریت پایدار و تلفیقی کنترل علف‌های هرز شامل استفاده از گیاهان پوششی، چرا توسط حیوانات، سوزاندن علف های هرز، عملیات خاک‌ورزی، آیش و تناوب گیاهان زراعی در کنار مصرف علف‌کش ها سوق داده است.

مقاله اختصاصی گروه تدوین محتوای اگرونیک
استفاده از این مطلب و انتشار آن، با ذکر نام اگرونیک و درج لینک www.agronic.ir بلامانع می باشد.

منبع

مقاومت علف‌های هرز به علف‌کشها/ اسکندر زند؛ محمدعلی باغستانی

کلیدواژه: