امکان ندارد کسی در کشور زعفران را بشناسد اما از شهر قائنات ندارند، امکان ندارد در محفلی حرفی از این مراکز آموزشی به میان بیاید و از بیرجند غافل شوند و امکان ندارد نام "کهندژ" را به زبان آورند و از شهرستان فردوس نگویند. خراسان جنوبی بیشتر از آنکه در زمینه بهترین زعفران صادراتی شهره جهانی داشته باشد، شهرت و نام و آوازه خود را مدیون تمدن سه هزار ساله خود از زمان یکی از اقوام آریایی بنام "ساگارت" بوده است. این منطقه به دلیل وضعیت آبوهوایی و اقلیمی خاص خود چندان مورد توجه و تاخت و تاز افراد بیگانه قرار نگرفته است و زبان و نژاد مردم این خطه هم کمتر دچار آمیختگی و اختلاط شده است. لذا زبان رسمی و محلی مردمان این منطقه فارسی بوده هرچند دربرخی مناطق و شهرها لهجه خاص آن منطقه مثل لهجه قائنی، لهجه نهبندا و... نیز دیده میشود.
استان خراسان جنوبی از 8 شهرستان تشکیل شده که پیشینه هر کدام از این شهرها بمانند پیشینه خود استان جالب و شنیدنی است. شهرستان بیرجند که مرکز استان است، اولین شهر ایرانی است که حتی قبل از تهران از سیستم لولهکشی آب شهری برخوردار شد. همچنین سومین مرکز آموزشی ایران بنام "مدرسه شوکتیه" بعد از دارالفنون و رشدیه در این شهر دایر گشت. همینطور سومین فرودگاه کشور حدود 90 سال پیش در این منطقه ساخته شد. اما اگر پیشینه سکونت انسان در این منطقه را جویا شویم به سیوپنج هزار سال پیش از میلاد میرسیم. زمانی که بشر اولیه غارهای "خونیک" (khonik) واقع در 18 کیلومتری جنوب قائنات را برای استقرار و سکونت برگزید.
براساس این گزارش قاین از شهرهای کهن و تاریخی ایران است که در دوره ساسانیان از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. هرچند زلزلهای ویرانگر، شهر"تون" یا همان"فردوس" امروزی را درسال 1347 به کلی ویران کرد اما هنوز برخی از آثار و ابنیه تاریخی آن همچنان سرفراز و پابرجا، قدمت تاریخی شهر را به رخ جهانیان میکشاند. شهرستان نهبندان در جنوبیترین قسمت این استان واقع شده و با سیستان هم مرز است. در سفرنامه "ایزو دور خاراکسی" مربوط به زمان تولد حضرت مسیح (ع) از نهبندان بعنوان یکی از شهرهای مهم ایران باستان نام برده شده است.
بههرحال آنچه از بررسی قدمت تاریخی این استان برمیآید، نشان از تاریخ و تمدن چندین هزار ساله این استان و همچنین پیشرفت تکنولوژی عصر معاصر در این استان است. خراسان جنوبی مردم خونگرم و مهربانی دارد که اگر احیاناً سوالی از آنها بپرسی و بدانند که دنبال آدرس میگردی، تا آخرین لحظه حضورت در آنجا تنهایت نمیگذارند. بطوریکه چه خبرنگار باشی یا فرد عادی، چنان استقبال گرمی بعمل میآورند که هیچ گردشگر یا خبرنگاری احساس غریبگی نمیکند. خراسان جنوبی نگینی است در دل کویر لوت که کمتر گردشگری ممکن است در سفر به این استان مجذوب اخلاق و رفتار مهماننواز مردمان این دیار نشود.
