چند سالی است که شهروندان تهرانی علاوه بر تحمل گرمای هوا در کنار شلوغی پایتخت در تابستان ناگزیر به دست و پنجه نرم کردن با مگس‌های سفید هستند. با توجه به اینکه «زرد» رنگ مورد علاقه این مهمانان ناخوانده است،شهرداری تهران فرمون‌های چسبی و کارت‌های زرد را روی درختان برای مبارزه با مگس‌های سفید نصب کرده است اما گویی شهر به حالت هشدار درآمده. سبزی درختان که مایه آرامش خاطر مردم باید باشد حالا با زردی برچسب‌ها و کارت‌هایی درآمیخته که در کاهش جمعیت مگس‌های سفید و جلب رضابت پایتخت‌نشینان چندان موثر نبوده است.
بسیاری از کارشناسان درختان توت شهر را منشا اصلی ازدیاد جمعیت مگس‌های سفید در شهر می‌دانند و معتقدند که شهرداری باید جدی‌تر برای رفع معضل مگس‌های سفید تلاش کند. آنچه در ادامه می‌خوانید گزارش کوتاهی از پاسخ به ابهامات مربوط به مگس‌های سفید در گفت و گوی مسئولان و کارشناسان با ایسنا است.
منشا اصلی و علت طغیان جمعیت مگس‌های سفید چیست؟
به گفته محمد حسین بازگیر -رییس اداره محیط زیست شهر تهران - مگس‌های سفید آفات مزارع کشاورزی و باغ‌ها هستند که در کشور ایران از سال‌ها قبل وجود داشته‌اند ولی در حال حاضر شرایط زیست‌محیطی شهر تهران برای رشد و زندگی مگس‌های سفید مناسب شده است. محمد ابراهیم فرآشیانی -رییس بخش تحقیقات حفاظت و حمایت جنگلها و مراتع کشور- نیز معتقد است: مگس‌های سفید در تهران وجود داشته است و تغییرات اکولوژیک و اقلیمی و وجود بستر مناسب جهت فعالیت این آفت از جمله تعداد بسیار زیاد درختان توت از گونه‌های مختلف به ویژه توت کاکوزا در سطح شهر تهران باعث طغیان این آفت شده است.
وی تک گونه‌ای شدن فضای سبز تهران را عامل ازدیاد مگس‌های سفید در تهران می‌داند.
این در حالی است که امید نوری -عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی- می‌گوید: منشا اصلی مگس‌های سفید مزارع هستند و در واقع این آفات از مزارع به سمت شهر حرکت می‌کنند. اگرچه درخت توت میزبان مگس‌های سفید است ولی آیا دلیل طغیان جمعیت این آفات هم درخت توت است؟ در بسیاری از نقاط دیگر کشور درخت توت وجود دارد ولی به این معنا نیست که هر کجا درخت توت وجود دارد مگس‌های سفید نیز طغیان می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: علت اصلی طغیان جمعیت مگس‌های سفید این است که امکان زیست شکارگرهای طبیعی این آفات که زنبورها هستند در شهر تهران از بین رفته است. در تهران درخت میزبان زنبورهایی که شکارگر مگس‌های سفید هستند از بین رفته است و در نتیجه جمعیت زنبورهای پارازیت کاهش یافته‌اند و به دنبال آن شاهد طغیان جمعیت مگس‌های سفید هستیم. پس نمی‌توانیم بگوییم که درخت توت عامل ازدیاد جمعیت مگس‌های سفید است.
آیا مگس‌های سفید عامل بیماری هستند؟
محمد حسین بازگیر -رییس اداره محیط زیست شهر تهران- بارها تاکید کرده است که این‌گونه حشرات عامل و ناقل بیماری نیستند ولی اگر وارد دستگاه تنفسی شوند مانند هر جسم خارجی دیگری می‌توانند حساسیت‌هایی را به‌وجود آورند.
خسرو صادق نیت - رییس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی- نیز درباره نقش مگس‌های سفید در ابتلا به بیماری می‌گوید: این حشرات عامل انتقال هیچ بیماری نیستند و خطری برای سلامت افراد ندارند. فقط ممکن است ورود این حشرات به مخاط بینی یا چشم، تحریک‌کننده و آزاردهنده باشد که بهترین راه برای جلوگیری از این مشکل استفاده از ماسک‌های ساده کاغذی یا پارچه‌ای است.
اقدامات دستگاه متولی برای کنترل جمعیت مگس‌های سفید کافی بوده است؟
بازگیر با بیان اینکه اقدامات شهرداری برای از بین بردن مگس‌های سفید و کنترل جمعیت آن‌ها کافی نبوده است، تصریح می‌کند: شهرداری و جهاد کشاورزی باید درباره وضعیت مگس‌های سفید پاسخگو باشند. رئیس اداره محیط زیست استان تهران در حالی چنین اعتقادی دارد که طی سال‌های گذشته سازمان حفظ نباتات به عنوان مسئول تدوین دستورالعمل مقابله با مگس‌های سفید از طریق فرمون‌های چسبی و کارت‌های زرد، نسبت به طغیان مگس‌های سفید هشدار و از آغاز تا انتهای این پروژه اطلاع‌رسانی لازم را انجام می‌داد اما از سال گذشته تاکنون شرایط عوض و مسئولیت مستقیم مبارزه با این پدیده به شهرداری تهران واگذار شده است و مقرر شده تا فردی در این زمینه صحبت نکند.
در این میان نوری معتقد است که حل معضل مگس‌های سفید نباید فقط برعهده یک نهاد باشد. روش‌های شهرداری برای حل این معضل مثبت است ولی کافی نیست. وی ادامه می‌دهد: اگر بخواهیم تک بعدی به این موضوع نگاه کنیم هیچ‌گاه معضل مگس‌های سفید حل نخواهد شد. اگر در مزارع به شیوه تلفیقی و اکولوژیک با مگس‌های سفید مبارزه شود طغیان آن‌ها در شهرها کمتر خواهد بود. نوری با اشاره به اینکه چسب‌هایی که به‌صورت تله‌های فرمونی برای مبارزه با این آفات در شهرها استفاده می‌شود باید هر چند وقت یکبار تعویض شود، تصریح می‌کند: گاهی اوقات شاهد هستیم که از ابتدا تا انتهای تابستان این چسب‌ها تعویض نمی‌شوند و این کار سبب می‌شود که خاصیت خود را از دست بدهند.
علی محمد مختاری - مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران- پیش از این گفته بود: جمع‌آوری و معدوم‌سازی برگ‌های آلوده به فرم زمستان گذران آفت، هرس اصولی درختان به منظور افزایش تبادل هوا در بین شاخه‌ها به منظور کاهش استقرار حشره، روغن‌پاشی درختان و درختچه‌های همیشه سبز آلوده به فرم زمستان گذران مگس‌های سفید از جمله اقدامات مهم انجام شده در پاییز و زمستان سال گذشته است. وی در گفت‌وگویی با یکی از رسانه ها همچنین معتقد است که اقدامات شهرداری طی دو سال اخیر سبب کاهش جمعیت مگس‌های سفید در شهر تهران شده است.
راه‌حل مبارزه با مگس‌های سفید
نوری درباره شیوه مبارزه با مگس‌های سفید توضیح می‌دهد: موثرترین راه این است که درخت میزبان شکارگرهای طبیعی این گونه را در سطح شهر افزایش دهیم تا به شیوه طبیعی با مگس‌های سفید مبارزه کنیم. به نظر می‌رسد اقدامات شهرداری و جهادکشاورزی تاکنون کافی نبوده است و هنوز جمعیت مگس‌های سفید در شهر به قدری است که سبب آزار شهروندان می‌شود. از این رو لازم است که تحقیقات بیشتری روی این آفات صورت گیرد و شیوه‌های جدیدی برای مبارزه با مگس‌های سفید در شهر به کار گرفته شود تا دیگر منتظر رسیدن فصل سرد برای از بین رفتن مگس‌های سفید نباشیم.
