مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی منجر به آلودگی محصولات کشاورزی می‌شود، در برخی موارد مصرف کودها و سموم در تولیدات کشاورزی اجتناب ناپذیر است اما استفاده بی‌رویه از آنها در برخی محصولات کشاورزی موجب آلودگی محصولات می‌شود.
مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی در مزارع و باغها تهدیدی جدی علیه سلامت انسان است، مثلا کود اوره به علت ارزان بودن به مقدار زیادی مصرف می‌شود بعد از استفاده در محصولاتی مانند پیاز و سیب‌زمینی به نیترات تبدیل شده و در آن تجمع مییابد.
از جمله این آلودگیها تجمع نیترات، کادمیوم و عناصر سنگین در خاک و در بسیاری از سبزیجات بوده که در برخی از آنها این تجمع بسیار بیشتر و خطرناکتر است، همچنین میزان کود اوره مورد نیاز هر محصول متفاوت است، اما اگر به صورت بی‌رویه برای افزایش تولید محصولات کشاورزی از کود اوره استفاده شود، بخشی از نیترات این کود صرف تولید ترکیبهای مختلف هیدروژن از جمله اسیدهای آمینه و پروتئینها و بخش دیگری هم در گیاه به صورت نیترات ذخیره می‌شود.
مصرف زیاد کود موجب حساسیت گیاه به امراض می‌شود
رسول زمانی- عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشگاه شهرکرد در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در دهه ۱۳۳۰ مصرف کودهای آلی در کشور رواج داشت و همزمان با ورود کودهای شیمیایی به کشور مصرف آنها نیز افزایش یافت، با گذشت زمان و انجام فعالیت‌های ترویجی در برخی از مزارع، مصرف کودهای شیمیایی به چند تن در هکتار رسید.
وی افزود: مصرف زیاد کودهای شیمیایی طی سال‌های اخیر موجب ایجاد نگرانی‌هایی در بخش کشاورزی، محیط‌زیست و بهداشت شده است، میزان استفاده کود باید با توجه به نیاز گیاه باشد، از طرفی باید میزان مصرف کود و نوع آن متناسب با نوع محصول انتخاب شود، زیرا برخی کشاورزان تخصصی در زمینه استفاده از کود ندارند که لازم است با فعالیت‌های ترویجی از سوی مروجین به کشاورزان آموزش‌های لازم داده شود.
زمانی گفت: افزایش کارآیی مصرف کود شیمیایی از راه‌های مختلف همچون تولید ارقامی با کارآیی جذب عناصر بیشتر یا تغییر در نوع کود مصرفی امکان‌پذیر است.
دانشیار گروه مهندسی محیط‌زیست دانشگاه شهرکرد در خصوص تاثیر مخرب استفاده از کودهای شیمیایی بر محیط‌زیست، تصریح کرد: مصرف کودهای شیمیایی به ویژه کودهای ازته یا نیتروژنه در مقادیر بالا می‌تواند موجب افزایش میزان نیترات در آب‌های زیرزمینی و آلودگی آنها شود که این امر از چالش‌های اصلی محیط‌زیست به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: مصرف زیاد کود می‌تواند موجب حساسیت گیاه به امراض، دیررسی، کاهش کیفیت محصول و تجمع نیترات در بافت گیاه شود.
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد اضافه کرد: از طرفی مصرف بسیاری از کودهای شیمیایی همچون کودهای فسفاته و نیتروژنه در اراضی کشاورزی، باقیمانده آنها می‌تواند به اکوسیستم‌های آبی وارد شود، از طرفی افزایش مصرف سموم کشاورزی می‌تواند اثرات منفی را برای سلامتی انسان به دنبال داشته باشد مخصوصا محصولاتی که مستقیما توسط انسان استفاده می‌شود.
وی گفت: برخی از سموم همچون سموم کلره، پایداری بسیار بالایی در محیط‌زیست دارند و تا چندین سال اثر آنها در محیط باقی می‌ماند، البته سمومی همچون سموم فسفاته مدت زمان کمتری تجزیه می‌شوند، برخی از عناصر از جمله کادمیوم که در کودهای شیمیایی وجود دارد اثرات منفی را برای سلامتی انسان به همراه دارد.
زمانی افزود: بسیاری از سموم و عناصر سنگین اگر در مقادیر بالا جذب گیاه شوند عوارضی همچون سرطان را برای انسان به دنبال خواهند داشت، از طرفی در میان محصولات کشاورزی محصولاتی از جمله سیب‌زمینی، پیاز و ... می‌توانند تجمع بسیاری از سموم و سایر آلاینده‌ها را در خود داشته باشند.
وی یادآور شد: براساس قوانین موجود، متولیان امر باید میزان مصرف مجاز کودها و سموم کشاورزی را برای محصولات مختلف مشخص و عرضه محصولاتی که میزان سموم و کودهای شیمیایی در آنها بیش از حد مجاز است را ممنوع کنند.
دانشیار گروه مهندسی محیط‌زیست دانشگاه شهرکرد با بیان اینکه مصرف کودهای شیمیایی می‌تواند تاثیرات مثبت و منفی را بر کیفیت خاک داشته باشد، تصریح کرد: در صورتی‌که از کود با مقادیر بالا استفاده شود می‌تواند تاثیرات منفی بر کیفیت خاک داشته باشد، بنابراین مدیریت کوددهی اهمیت بسیار زیادی دارد.
وی افزود: استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی می‌تواند موجب افزایش املاح خاک، کاهش میکروارگانیزم‌های خاک و آلودگی آب‌های زیرزمینی شود، از طرفی باتوجه به نقش فعالیت‌های کشاورزی در جلوگیری از فقر، افزایش امنیت غذایی مصرف کودها در حال افزایش است.
زمانی با بیان اینکه مصرف کودهای شیمیایی اجتناب‌ناپذیر است، تاکید کرد: یکی از روش‌های کاهش اثرات کودهای شیمیایی، مصرف کودهای دامی مصنوعی است که این نوع کودها برای افزایش ماده آلی خاک موثرند و افزودن کودهای دامی موجب کاهش نیاز آبی و نیاز به مصرف کود است.
وی استفاده از کود سبز را از دیگر روش‌های موثر بر کاهش مصرف کودهای شیمیایی برشمرد و بیان کرد: استفاده از کود سبز در اراضی کشاورزی به معنای استفاده از گیاهانی است که تثبیت‌کننده ازت و نیتروژن هستند و استفاده از این نوع کود موجب می‌شود نیاز به کودهای شیمیایی کاهش یابد که در سال‌های اخیر استفاده از کود سبز مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است.
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد با بیان اینکه استفاده از کودهای زیستی از دیگر راهکارها برای کاهش مصرف کودهای شیمیایی است، گفت: امروزه مصرف این نوع کودها با هدف افزایش باروری خاک و تولید محصولات کشاورزی پایدار به عنوان جایگزینی مناسب برای کودهای شیمیایی محسوب می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: از دیگر جایگزین‌های مناسب برای کودهای شیمیایی استفاده از کودهای ارگانیک بوده که پایه و اساس این نوع کودها، از مواد آلی گیاهی و مواد معدنی تشکیل شده است و فاقد هرگونه ترکیبات شیمیایی و مضر هستند.
