حسین محمدرضایی در گفت و گو با خبرنگار تابناک اظهار داشت: طومار شیخ بهایی که مبنای تقسیم‌بندی آب زاینده رود شده است بیش از آنکه واجد خصوصیات فنی باشد در زمینه‌های حقوق آب و توجه و تنظیم قواعد اجتماعی، بهره‌برداری از آب‌های سطحی و ایجاد ساختار برای آب بران حائز اهمیت بوده است. وی بیان داشت: در تدوین و تصویب قانون این طومار از پیشرفته‌ترین اصول قانونگذاری که امروزه نیز در دنیا مطرح است استفاده شده به گونه‌ای که مبانی فکری آن، می‌تواند در وضع قوانین کنونی و به ویژه در بخش مرتبط منابع آب کاربرد داشته باشد. عضو هیئت مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان ادامه داد: در مطالعه تحقیقاتی که روی الگوی مدیریت آب در چارچوب طومار شیخ بهایی توسط مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی انجام گرفت مشخص شد که راهبرد «طومار شیخ بهایی» برای تقسیم آب زایندهرود، مبتنی بر «مدیریت تقاضا» است.
بر اساس طومار شیخ بهایی امتیاز خاصی برای بالادست و پایین دست منظور نشده است
وی ادامه داد: بر اساس طومار شیخ بهایی، حقابه همه مصرف کنندگان به رسمیت شناخته شده و امتیاز خاصی نیز برای بالادست و یا پایین دست منظور نشده است این قانون به آب مورد نیاز مناطق مسکونی و حتی باغات و عمارت‌های شهر اصفهان نیز توجه داشته است. عضو هیئت مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان اعلام کرد: در این قانون به معیشت همه اقشار توجه شده و شاید مهمترین علت وضع این قانون رعایت حقابه مناطق پایین‌دست حوزه رودخانه زایندهرود یعنی مناطق رودنشین و براآن بوده است. وی متذکر شد: این طومار حتی در سال‌های پرآبی (وجود منابع آب بیشتر)، امکان برخورداری عادلانه همه ذینفعان را در نظر گرفته است، به گونه‌ای که اگر در بالادست متناسب با افزایش منابع آب در دسترس، زارعان به افزایش کشت بپردازند برای پایین دست نیز، حقی برابر با آنها معین شده است.
محمدرضایی گفت: زایندهرود یکی از مهندسی ترین و با حساب و کتاب‌ترین رودخانه‌های ایران و جهان است که بحث عدالت در تقسیم و تخصیص منابع آب آن از زمان مادها برقرار و بر دوام بوده. واژه «مادی» به معنای نهر منشعب از این رود حیات‌آفرین نیز از همان زمان مادها وام گرفته شده است. عضو هیئت مدیره نظام صنفی کشاورزی اصفهان با اشاره به اینکه تنها از قرن دهم هجری در تقسیم آب اصفهان طوماری منسوب به شیخ بهایی وجود دارد، اظهار داشت: قدمت آبیاری و تقسیم آب دشت اصفهان از طریق زایندهرود سابقه‌ای سه هزار ساله دارد.
طومار شیخ بهایی یک مرجع رسمی برای تقسیم‌بندی آب است
وی با اشاره به اینکه در دوران صفویه طرح تقسیم آب بر مادی و سهم شهر اصفهان از رودخانه زاینده رود توسط شیخ بهایی انجام شده، افزود: هم اکنون نیز طومار شیخ بهایی به عنوان یک مرجع رسمی جهت تقسیم آب مورد قبول همگان است و در ادارات و سازمانهای مربوطه نیز در این خصوص سخن می‌گویند، و همچنین مورد تایید شورای عالی آب قرار گرفته است ولی متاسفانه به آن عمل نمی کنند، که اگر عمل میشد زاینده رود خشک نمی شد. محمدرضایی خاطر نشان کرد: نخستین کار جالب مرحوم شیخ بهایی تقسیم صحیح و طریقه مهندسی آب زاینده رود به محله‌ها و باغات شهر اصفهان بود، او با محاسبه دقیق و بدست آوردن آمار بارندگی مناطق مختلف اصفهان و حومه و کوهستان های اطراف و همچنین سرچشمه زاینده رود، طرح دقیق نهرها، شیب و سهم استفاده آب هر باغ و محله و منزل را مشخص کرد.
وی ادامه داد: شیخ بهایی در محاسبات خود فصل سیلابی زاینده رود را طی 197 روز اوایل آذر ماه و سپس مدت 168 روز برای جریان عادی و منظم بررسی و محاسبه کرده بود. وی اظهار داشت: شیخ بهایی طرز تقسیم بندی جریان آب زاینده رود را با توجه به محاسبات خیلی دقیق به 33 سهم تقسیم کرده که هر سهم معادل پنج شبانه روز قسمتی از آب رودخانه است که باید آب موجود در رودخانه به هر محله سرازیر شود که امروزه با نصب دستگاه های مختلف آب سنجها در نقاط زاینده رود به همان نتیجه رسیده اند که وی در آن دوران رسیده بود.
محمدرضایی در مورد نام گذاری سوم اردیبهشت به نام شیخ بهایی افزود: یونسکو به مناسبت چهارصدمین سال تولد شیخ بهایی و تقارن آن با سال بین المللی نجوم، عنوان سال بزرگداشت شیخ بهایی را برای سال ۲۰۰۹ انتخاب کرد و همین بهانه ای شد تا از این سال روز ۳ اردیبهشت به عنوان روز شیخ بهایی ثبت شود. جالب آنکه پیش از این، روز ۳ اردیبهشت به عنوان روز معمار شناخته می شد و هنوز هم هر ساله در این روز مراسمی مرتبط با معماری یا بزرگداشت معماران در مجامع فرهنگی و هنری و علمی ایران برگزار می‌شود.
عمل نکردن به طومار شیخ بهایی سبب خشکی زاینده رود شد
وی گفت: از شگفتیهای کارهای شیخ بهائی طومار تقسیم آب زاینده رود است که عمل نکردن به این طومار در چند دهه اخیر زاینده رود را خشکاند و محیط زیست و اکوسیستم حوضه زاینده رود را با مخاطره روبرو کرده و کشاورزان این حوضه را بیکار و ورشکسته کرده است. عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی شهرستان اصفهان در خصوص رفع مشکلات تقسیم آب زاینده رود در گذشته افزود: نقل است، شیخ بهایی در پی پیدا کردن راه حلی برای تقسیم عادلانه این آب، به تنظیم طومار تقسیم آب زاینده رود پرداخت و کل این آب را به 33 سهم کلی و 275 سهم جزئی تقسیم کرد و این مقدار را با تقسیم جزئی تری به 3098 سهم خُردتری تقسیم و با طراحی نهرها آب را میان کشاورزان توزیع کرد است.
محمدرضایی در مورد نام گذاری سوم اردیبهشت به نام شیخ بهایی افزود: یونسکو به مناسبت چهارصدمین سال تولد شیخ بهایی و تقارن آن با سال بین المللی نجوم، عنوان سال بزرگداشت شیخ بهایی را برای سال ۲۰۰۹ انتخاب کرد و همین بهانه ای شد تا از این سال روز ۳ اردیبهشت به عنوان روز شیخ بهایی ثبت شود. جالب آنکه پیش از این، روز ۳ اردیبهشت به عنوان روز معمار شناخته می شد و هنوز هم هر ساله در این روز مراسمی مرتبط با معماری یا بزرگداشت معماران در مجامع فرهنگی و هنری و علمی ایران برگزار می‌شود.
مرحوم شیخ بهایی دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است که در فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت و سرآمد دوران خود بود. در حدود ۹۵ کتاب و رساله از او در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است. به پاس خدمات وی به علم ستاره شناسی، یونسکو سال ۲۰۰۹ را به نام او سال «نجوم و شیخ بهایی» نامگذاری کرد.
