تیره: کراسولاسه (Crassulaceae)
گیاهان این خانواده عموما بهصورت درختچه و یا بوتهای شکل با برگها و ساقههای ضخیم و نرم و گوشتیاند. بهدلیل شاخهها و برگها و در بعضی گونهها به علت گلهایشان در منازل و گلخانهها نگهداری میشوند. اکثرا رشد عمودی دارند، برگهای آنها متقابل و دائمی میباشند. گونههای یکسالهی آنها، که غالبا جزو علفهای هرز محسوب میشوند، بسیار اندکاند. برگها بدون بریدگی و در اندازههای مختلف بدون کرک و صاف و یا کرکدارند. گلها ریز و در مجتمع خوشهای به رنگهای مختلف سفید، صورتی و در بعضی موارد زرد رنگ میباشند. گونههایی از این خانواده دارای وجه مشترک زیادی با یکدیگر هستند و اختلاف آنها چنان ناچیز است که مثلا از شکل کارپلها در تخمدانها میتوان به تشخیص آنها نائل آمد. به علاوه گیاهان خانواده ساگسیفراژ نیز با کراسولاها شباهت دارند.
۱. کراسولا درختی (Crassula arborescens)
این گونه کراسولا در ایران بسیار شناخته شده است و در بسیاری از گلخانهها کشتوکار آن متداول است. دارای شکل عمودی است که در نهایت یکمتر و یا بیشتر رشد میکند. برگهای آن گرد و با لبهی صاف است. گلهای صورتی آن بهندرت ظاهر میشود. از طریق قلمه به آسانی قابل تکثیر است.
۲. کراسولا فالکاتا (Crassla falcata)
دارای برگهای پهن نسبتا کشیده شبیه بهظروف کوچکند که پشتسرهم قرار گرفته باشند؛ همچنین یک ساقهی ضخیم و چتری بزرگ از گل به رنگ قرمز دارند. از طریق قلمه تکثیر مییابند، و چون شاخههای فرعی به ندرت تشکیل میشود ازاینرو در زمان ازدیاد از نزدیکی طوقه قطع میشود و از بخش بریده شده یک یا چند قلمه بهدست میآید که در ماسه شسته کشت میشوند. این گیاهان جدید زمانی که بهحد پژمردگی میرسند آبیاری میگردند. ضمنا از پایه سرزده بهدقت مراقبت میشود تا شاخههای جانبی آن به رشد و نمو کافی برسند و از آنها نیز قلمه تهیه میشود.
۳.بشقابی (Aeonium tabulaeforme)
ساقه و برگهای آن شبیه به یک بشقاب بزرگ سطح گلدان را میپوشاند که روی سطح خارجی آنها نقش و نگار منظمی از حلقههای کنار هم جلب نظر میکند.
۴. کراسولا نقرهای (Crassula argetea)
شبیه به کراسولای درختی است. برگهای پهن و نسبتا درشت دارد. گلها خوشهای و غالبا سفیدرنگ و ستارهای شکل است. این کراسولا نیز از طریق قلمه تکثیر میشود.
۵. اشوریا (Echeveria)
شبیه به کراسولا میباشد؛ برگهای گوشتی و نرم اشوریا غالبا پهنتر و به صورت روزت هستند. این گیاه دارای ساقهی بسیار کوتاهی است که دیده نمیشود؛ و گلهای آن خوشهای بسیار کمپشت است. در برخی گونهها ساقهی گلدهنده بسیار بلندند و گلها در آرایشی که هرگز به یک سطح ختم نمیشود و بلند و کوتاه به نظر میرسد، در رنگهای صورتی و زرد بسیار زیبا در ماههای زمستان بر روی این ساقههای بلند نمودار میشوند. این گونه در ایران به «ساق عروس» معروف شده است.
۶. کالانکوئه (Kalanchoe diagremontiana)
برگها در مجموع ظریفتر و کوتاهتر از اشوریاها است. این گیاه در برخی گونهها ۲۰ تا ۲۵ ساقهی پوشیده از برگهای بیضوی دارد. گلهای آن بهرنگ قرمز و بادوام در نخستین روزهای بهار جلب نظر میکنند. گونههای کاملا متفاوتی از کالانکوئه در دانشکدهی کشاورزی کرج موجود است. بعضی ازین گیاهان بسیار زیبا هستند. در نوعی از آن برگهای پهن و پوشیده از کرک نقرهایرنگ با حاشیهای دندانهدار و به رنگ تیرهی عنابی بسیار جلب توجه میکند. تکثیر کالانکوئه از طریق قلمهی ساقه و قلمهی برگ به آسانی امکانپذیر است. بههنگام این نوع تکثیر، بستر کاشت باید حتما از ماسهی شسته تشکیل شده باشد. زیرا در این مرحله از رشد، گیاه بهشدت در مقابل پوسیدگی حساسیت دارد؛ ضمنا درباره آبیاری قلمهها و محل آنها باید دقت شود.
نوع دیگری از کالانکوئه به بریوفیلوم مشهور است. این گیاه که در دانشکده کشاورزی کرج سالها تکثیر یافته و نگهداری شده است، تنها گیاهی است که از طریق غیرجنسی بهخودی خود تکثیر مییابد. در روی هریک از دندانههای برگ عضو کوچکی از گیاه که در حقیقت یک جوانهی پوشیده از چند برگ بسیار کوچک است تشکیل مییابد و در اطراف برگها این اعضاء به گیاه شکل خاصی میدهند. جوانهها بعد از رسیدن به مرحلهی کاملی از رشد خودبهخود از پایهی مادری جدا و در گلدانها و خاک اطراف پراکنده میشوند و در آنجا شروع به رشد و نمو میکنند؛ این تنها حالتی است که در گیاهان تولید مثل غیر جنسی بدین گونه اتفاق میافتد و اعضای غیرجنسی، نظیر پراکندگی بذر، که در بسیاری از گیاهان صورت میگیرد به اطراف پراکنده میشود.
۷. سِدم (Sedum)
Sedum spectabile
در سالهای اخیر باغ گیاهشناسی ایران گونههای مختلفی از سِدمها را کشتوکار کرده است. بعضی از گونهها که مناسب کشت در باغهای سخرهایست از این باغ دریافت شده، در گلخانههای دانشکده تکثیر گردیده است. سدمها حدود ۳۵۰ گونهی گیاهی هستند که همگی گیاهان گوشتی و کوتاهاند، و غالبا در سطح خاک گسترش مییابند و به صورت گیاهان دائمی میباشند. اگر محل کاشت آنها مناسب باشد در تابستان (از خرداد تا شهریور) به گل مینشینند و رنگ گلها از سفید، زرد، صورتی، قرمز، تا بنفش متفاوت است. سدمها در تمامی مدت سال از طریق قلمه تکثیر میشوند. این گیاهان در خاکهای سبک و خشک و در زیر نور آفتاب شدید بهخوبی رشد و نمو میکنند و مناسب باغهای صخرهای میباشند. انواعی از سدمها جزء گیاهان گلخانهای محسوب میشوند.
