مراقبت از سرخس لشیسکالم

دانستنی های علمی:

سرخس‌ها گیاهان اولیه ای هستند که ساختارهای برگ مانند همیشه سبزی یا خزانداری به نام فروند تولید می کنند. این گیاهان بدون گل هستند و در مجموع به آنها کریپتوگام گویند. گیاهان مشابه آنها، جلبک‌ها، خزه‌ها و گلسنگ‌ها هستند. افزایش طبیعی آنها از طریق هاگ می‌باشد. در مرحله‌ی رویشی یا نسل اسپروفیت دارای ریشه ها، ساقه‌ها و برگ‌های مشخص می‌باشند. ولی در مرحله جنسی یا گامتوفیت، گیاه کوچک و غیرقابل تشخیص و بدون ریشه و ساقه و برگ است و از عضوی به نام پروتال شکل می‌گیرد.

خصوصیات گیاهشناسی:

"سرخس لشیسکالم" یا "سرخس شرقی" یکی از وارته های جنس Pteridium می‌باشد. این گیاه علفی و چندساله است. و دارای دم‌برگی به طول 15 تا 100 سانتیمتر می‌تواند باشد. پهنک برگ سه گوش تا گاهی تخم‌مرغی شکل، مرکب، به ابعاد 20-80 × 25-50 سانتیمتر دیده می‌شود. این برگ‌ها در شرایط سایه، برای جذب بیشتر نور، به صورت افقی قرار می‌گیرند اما در شرایط آفتابی، نحوه‌ی قرارگیری آنها روی ساقه به صورت عمودی است. برگ‌ها به رنگ‌های مختلف از سبز مایل به زرد تا سبز متوسط در سطح رویی، و به رنگ کمرنگ‌تر در سطح زیرین مشاهده می شوند. سطوح بالایی و پایینی این برگ ها کرکدار یا دارای پرزهای ریزی است. بیش از 12 جفت برگچه در اندازه های مختلف در هر برگ وجود دارد. برگ های اولیه به صورت انگشتی و به ابعاد 3 تا 6 میلیمتر دیده می شوند که به مرور زمان باز شده و برگچه ها را تشکیل می‌دهند.
عدد کروموزومی این گیاهان 2n=104 می باشد.

شرایط محیط رشد:

این گیاهان به دلیل اینکه در جنگل می رویند به رطوبت بالایی نیاز دارند و در صورت کشت در منزل باید سینی زیر گلدان آنها همیشه پر آب نگه داشته شود و یا اینکه آن را در تراریوم کاشت. باید دقت کرد که روی برگ‌های این گیاه به هیچ وجه آب‌پاشی صورت نگیرد زیرا سبب خشک شدن و پژمردگی برگ ها خواهد شد. در صورت کشت در خاک سبک، حدود دو تا سه‌بار در هفته آبیاری برای این گیاه مناسب است. از آنجا که این گیاه گل نمی‌دهد و برگساره ای است پس باید برگ ها رنگ سبز خود را حفظ کنند. بنابراین نیازی به کودهایی با پتاسیم و فسفر بالا نیست. با کود‌های اوره یا شکری، آن هم ماهیانه یکبار در فصل رشد، می‌توان رشد بهتر گیاه را تضمین نمود.

دمای مناسب شب برای رشد این گیاهان حدود 15 درجه سانتیگراد است. این گیاهان در مقابل نور شدید تابستان مقاومت ندارند و شدت نور تا 50 درصد باید کاهش یابد. از این رو، این گیاهان در کنار پنجره‌های رو به شمال در محلی که بنفشه آفریقایی و گل‌های سایه دوست دیگر به خوبی رشد می‌کنند، نگهداری می شود. بهترین خاک برای سرخس‌ها، خاک بسیار سبک، مخلوطی از لوم، پیت و شن درشت یا ذغال به نسبت مساوی است. به این مخلوط خاک فقط میزان کمی کود دامی پوسیده و یا مواد مشابه اضافه می‌شود.

تکثیر:

بهترین راه تکثیر این گیاهان برای خانه‌دارها و مبتدی‌ها، تقسیم بوته در بهار می‌باشد. به طوری که گیاه را از گلدان خارج کرده و آن را به چند قسمت تقسیم می‌کنند. باید ریزوم‌ها را با احتیاط برید. در صورتی که بخواهیم سرخس‌ها را به مقدار زیاد افزایش دهیم و یا روش دیگری جهت افزایش نباشد، از هاگ یا اسپور استفاده می شود. برای این منظور پس از رسیدن اسپورها و تغییر رنگ آنها به قهوه‌ای، برگ‌های بارور قطع شده و جهت رسیدن بیشتر در پامت‌های کاغذی قرار می‌گیرند و در دمای اتاق (20 تا 25 درجه سانتیگراد) در هوای خشک نگهداری می شوند. پس از چند روز اسپورها کشت می شوند. اسپورها هرچه سریع تر کشت شوند، درصد تندش بیشتر خواهد شد. این عمل نباید در ماه های زمستان که خطر سرما وجود دارد انجام گیرد و محل کاشت باید گرم باشد. برای کاشت آن از بسترهای مختلف استفاده می‌شود. به عنوان مثال از بستری که حاوی خاک لوی و خاکبرگ پوسیده به مقدار مساوی باشد و یا از محیط مغذی مانند آگار در آزمایشگاه می‌توان استفاده کرد.

باید دقت کرد که محیط کار، ظروف و خاک باید ضدعفونی شده باشند. خاک را می توان با بخار آب گندزدایی نمود. پس از گندزدایی و تسطیح خاک، پاشیدن اسپورها زمانی انجام می‌شود که رطوبت خاک کمی کاهش یابد. اسپورها به طور یکنواخت پراکنده می شوند. سطح گلدان نیز پس از کاشت با یک شیشه گندزدایی شده پوشانده می شود و روی آن را با کاغذ سیاه می‌پوشانیم تا نور به آن نرسد. پوشش سیاه نباید تکان داده شود. در طی این دوره باید تاریکی حفظ شود تا تا اسپورها بتندند. با سبز شدن سطح کاشته شده که نشان دهنده‌ی رشد پروتال است، به تدریج نور را افزایش می‌دهیم. برای این کار می‌توان از کاغذهایی به ضخامت مختلف استفاده کرد. در این شرایط اعضای جنسی سرخس تشکیل می‌شود. دمای محیط کشت اهمیت زیادی دارد. مناسب ترین دما 25 درجه سانتیگراد است. اگر دما بالاتر رور تشکیل اندام جنسی به تأخیر می‌افتد.