آبیاری قطره ای زیرسطحی نوعی آبیاری قطرهای است که در آن با قرار دادن لوله‌های آبده و قطره چکان ها در زیرسطح خاک، آب و عناصر غذایی از طریق خاک ناحیه ریشه به طور مستقیم در اختیار گیاه قرار می‌گیرند. سیستم آبیاری قطره ای زیرسطحی بر روی انواع درختان مانند پسته، زیتون، خرما، مرکبات، درختان سیاه ریشه و انواع زراعت هایی مانند سیب زمینی، ذرت، پنبه و یونجه کاربرد دارد، درضمن آبیاری قطره ای زیر سطحی می‌تواند در فضاهای سبز، درختان غیر مثمر، گل های زینتی و همچنین چمن مورد استفاده قرار گیرد.
استاد گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز در این گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: آبیاری زیرسطحی در شرایط جغرافیایی سخت و نامناسب برای آبیاری محصولات مختلف مناسب است. این سیستم قابلیت کار با فشارهای مختلف را داراست که امکان استفاده در جاهای با شیب تند را نیز فراهم می آورد.
احمد فاخری فرد افزود: امروزه با طراحی نسل جدید قطره چکان های تنظیم کننده فشار و استانداردهای تصفیه و برنامه های نگهداری و تعمیرات، نگرانی در ارتباط با مسدود شدن قطره چکانها وجود ندارد و فقط نگرانی در مورد ورود ریشه به داخل قطره چکانها است. وی بااشاره به خشک ماندن سطح خاک اطراف گیاه در آبیاری زیرسطحی خاطرنشان کرد: با استفاده از آبیاری قطره ای زیرسطحی، سطح خاک اطراف گیاه خشک می ماند که در نتیجه آن شیوع بیماری های قارچی که با رطوبت خاک زیر سطح سایه انداز گیاه رابطه مستقیم دارد، کاهش می یابد و نیز به دلیل اینکه آب و مواد غذایی لازم برای گیاه به طور مستقیم در منطقه احاطه شده توسط ریشه گیاه و در فاصله های زمانی منظم و کوتاه قابل دسترس است، استرس روی گیاه به شدت کاهش یافته و باعث رشد گیاه سالم می‌شود.
فاخری فرد ادامه داد: لوله آبده و قطره چکانها در سیستم آبیاری قطره ای زیرسطحی به دلیل عدم قرار داشتن در معرض تابش آفتاب و صدمات مکانیکی،در مقایسه با آبیاری قطره ای روسطحی دارای عمر بیشتری است. وی بااشاره به افزایش آب دسترس برای گیاه افزود: به خاطر اینکه قطره چکان ها در عمق زیاد قرار دارند پیاز رطوبتی گیاه به شکل کروی فرم گرفته و درست برعکس روش سنتی که آبیاری آن در سطح است و شکل به حالت نیمه دایره است و این به معنای آنست که گیاه ۳۰ تا۴۰ درصد بیشتر به آب دسترسی دارد.
استاد گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز از کاهش نیاز به نیروی کارگری بااجرای آبیاری زیرسطحی گفت و یادآور شد: در این سیستم به دلیل اینکه رشد علف هرز و بیماری های گیاهی کمتر است و همچنین نیاز به نگهداری و تعمیرات کمتری دارد، در نتیجه نیروی کارگری کمتری نیاز بوده و این باعث کاهش هزینه های جاری سیستم می‌شود. وی افزود: قطره چکان‌های سیستم محافظ ریشه از پلیمرهای بادوام و مقاوم ساخته شده است، همچنین وقتی این لوله ها در زیر زمین نصب می‌شود از تاثیرات تغییرات دما و اشعه ماوراءبنفش خورشید و نیز صدمات مکانیکی و رفت و آمد ماشین آلات در امان می ماند.
فاخری فرد بااشاره به کاهش نیاز به علفکش درپی اجرای آبیاری زیرسطحی تاکید کرد: قطره چکان های زیر سطحی مواد شیمیایی را مستقیم در اختیار ریشه گیاه قرار می دهند که باعث می شود کمترین تماس با سطح رویه خاک و آلودگی های ناشی از آن را داشته باشد، برخلاف آبیاری سطحی، استفاده از حجم بالای آب آبیاری در این سیستم باعث شسته شدن و از دسترس خارج شدن مواد شیمیایی و آفتکش ها نشده، بلکه باعث افزایش راندمان این مواد نیز می شود و همچنین خشک بودن سطح خاک از جوانه زدن علف های هرز جلوگیری کرده و در نتیجه نیاز به علفکش ها را کاهش می دهد.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز نیز در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: با استفاده از آبیاری زیرسطحی ذرات ریز خاک به سمت پایین شسته نمی شوند و در نتیجه اثر خاک فشرده شده بر روی ریشه کمتر و باعث رشد بهتر آن می شود. یعقوب دین‌پژوه افزود: سیستم محافظ ریشه کلید موفقیت آبیاری قطره ای زیر سطحی است، در تکنولوژی سیستم محافظ ریشه وجود ترفلان در داخل قطره چکانها جلوی رشد ریشه را در آن می گیرد. وی بااشاره به شسته نشدن ذرات ریز خاک در آبیاری زیرسطحی خاطرنشان کرد: درپی استفاده از این سیستم ذرات ریز خاک به سمت پایین شسته نمی شوند و در نتیجه اثر خاک فشرده شده بر روی ریشه کمتر و باعث رشد بهتر آن می شود.
دین‌پژوه از کاهش بیماری های گیاهی درپی اجرای آبیاری زیرسطحی گفت و ادامه داد: با توجه به خشک نگه داشتن سطح در سیستم آبیاری قطرهای زیر سطحی، بروز بیماری‌های پوسیدگی میوه و سایر بیماری‌هایی که منشا آنها رطوبت نسبی بالا ناشی از خاک مرطوب سطح باغ و مزرعه است به حداقل می‌رسد. دانشیار گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز یادآور شد: وقتی قطره چکانها در زیر زمین نصب شوند به دلیل اینکه تبخیر اطراف آنها وجود ندارد از جمع شدن املاح و نمک‌ها و بیکربنات‌ها جلوگیری می شود، همچنین به دلیل اینکه اطراف قطره چکان نور نیست، امکان رشد جلبک ها هم وجود ندارد.
وی افزود: بهبود بازدهی سیستم که در نتیجه برنامه ریزی آبیاری کوتاه مدت و تکرار شونده کاملا منظم حاصل می شود ، از هَدَررَفت ثقلی آب جلوگیری کرده و فقط آب مورد نیاز گیاه را تامین می کند. این امر با افزایش محدوده ظرفیت زراعی و نیز حذف تبخیر آب از سطح زمین و همچنین کاهش رسوب و املاح باعث افزایش بازدهی تا 98 درصد آب مصرفی می شود.
دین پژوه بااشاره به نقش آبیاری زیرسطحی در جلوگیری از هدررفت آب تاکید کرد: در مقایسه دو سیستم، در آبیاری یک قطعه زمین با مقدار آب مساوی، سیستم آبیاری قطره ای زیر سطحی 46 درصد حجم بیشتری از خاک را نسبت به سیستم آبیاری قطره ای سطحی خیس می کند، این به این معنا است که در آبیاری زیر سطحی نقطه اشباع کمتر از آبیاری روسطحی است که این کم بودن نقطه اشباع نه تنها به اندازه کافی اجازه ورود هوا به داخل خاک را میدهد بلکه با بهبود حرکت مویینگی از هدر رفت ثقلی آب جلوگیری می کند.
براساس این گزارش ، چون قطره چکان در آبیاری زیرسطحی با هوا در ارتباط نیست، مشکل آهکی شدن قطره چکان به طور قابل توجهی کاهش می یابد، به هر حال این مشکل می تواند به کمک اسید نیتریک و اسید فسفریک حل شود که این عمل خود یک نوع کمک به کوددهی نیز خواهد بود. بخاطر تبخیر کم در این سیستم ، باعث می شود که گیاه دارای آب در دسترس بیشتری باشد، بنابراین جذب بیشتری می شود و این فاکتور مهمی است برای گیاهانی که تولیدشان بستگی به تعداد یا اندازه برگ هایشان دارد. محل لوله های حامل قطره چکان ها بیش از ۳۵ سانتی متر زیر سطح زمین است و این امکان کارکردن با هر گونه چنگک و شن کش و غلطک را فراهم می سازد.
