گیلان، استانی با بارش های فصلی افزون بر یک هزار میلیمتر و اهمیت اقتصاد کشاورزی، به طور جدی نیازمند مدیریت آب در سایه حفظ محیط زیست گرانبهای آن است اما در این میان، لازم است چالش ها، شناسایی و اولویت بندی شده و برای رفع آنها ، چاره اندیشی شود تا مسیر چشم انداز توسعه استان، هموار باشد. هم اکنون ایران بین 24 کشوری است که وضعیت آب در آنها خطرناک شناخته شده است. بر این اساس، بحران آب یکی از بزرگترین چالش های آینده کشورمان است از این رو، طی دهه اخیر مسئولان بر لزوم مدیریت مصرف تاکید کرده اند تا شاید چاره ای بر درد خشکسالی بویژه در بخش کشاورزی و آب شرب باشد.
گیلان با بارش سالانه به طور میانگین بیش از یک هزار و 200 میلیمتر باران، از پرباران ترین استان های کشور است اما ناباورانه، خشکسالی بر سر این استان نیز سایه انداخته و آب شرب شماری از روستاها و کشاورزی را در معرض تهدید قرار داده است. گیلان، دوشادوش استان هایی که کمترین بارندگی را دارند و شاید بارندگی سالانه آنها بین 200 تا 300 میلیمتر باشد، با وجود بارش های فراوان، رودخانه های خروشان فصلی و دائمی، در طلب آب است. به گفته کارشناسان؛ سالانه میزان زیادی از بارش ها در این استان، وارد رودخانه ها و دریای خزر شده و با آب های آلوده ناشی از فاضلاب و پسماندهای صنعتی مخلوط می شود و به عبارت دقیق تر، بسادگی به هدر می رود.
سدسازی، فرصت است
در این میان، مسئولان تقویت زیرساخت هایی همچون احداث سدها را در ذخیره سازی بارش ها موثر می دانند و نه تنها احداث آنها را به ضرر محیط زیست نمی دانند، بلکه حافظ محیط زیست استان نیز به شمار می آید. در همین زمینه مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان گفت: عملیات سدسازی در استان برای حفظ محیط زیست، یک فرصت است. کاظم لطفی بحث اعتبارات و مسائل زیست محیطی را برای احداث سدهای پیش بینی شده سرعت گیر خواند و گفت: سدسازی فقط در استان های شمالی توجیه دارد.
وی با اشاره به سدهای گیلان گفت: سدهای سفیدرود، شهربیجار، شفارود و پلرود جزو سدهای مخزنی استان هستند که سدهای سفیدرود و شهربیجار به بهره برداری رسیده و سدهای شفارود و پلرود نیز در حال ساخت هستند. وی همچنین گفت: هم اکنون 9 سد لاستیکی در گیلان در حال ساخت است و ساخت 2 سد دیگر نیز در مرحله انتخاب پیمانکار قرار دارد.
مجوز زیست محیطی سد شفارود ، صادر شده
عملیات اجرایی ساخت بدنه سد مخزنی شفارود با استفاده از تسهیلات بین المللی فاینانس خارجی از نیمه دوم سال 1392 آغاز شده است. با اجرای طرح مذکور که از آرزوهای دیرینه مردم و کشاورزان شالیکار غرب گیلان است، شرایط لازم برای تامین آب مطمئن بخش های کشاورزی، شرب، صنعت و محیط زیست فراهم می شود. سد مخزنی شفارود در غرب گیلان، در منطقه پونل رضوانشهر بر روی رودخانه شفارود و در فاصله 2.5 کیلومتری شهرستان رضوانشهر و 65 کیلومتری رشت احداث می شود. اهداف این طرح ملی تامین آب شرب شهرستان های رضوانشهر، پره سر و تالش در افق 1425 به میزان 23.1 میلیون متر مکعب، کشاورزی به میزان 32.9 میلیون متر مکعب و آب صنایع به میزان 10 میلیون مترمکعب در سال است.
تولید انرژی برق آبی (دو واحد نیروگاهی هرکدام به ظرفیت 2.3 مگاوات ساعت)، کنترل سیلاب های فصلی، توسعه آبزی پروری و اشتغال زایی در منطقه از دیگر اهداف این طرح ملی است. با این وجود، طرح برخی مطالب مبنی بر رعایت نشدن ملاحظات زیست محیطی در روند ساخت این سد، نگرانی هایی را بوجود آورده اما محمدباقر نوبخت معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه که اوایل شهریورماه جاری به گیلان سفر کرده بود، در گفت وگوی زنده تلویزیونی با مردم که از شبکه باران (سیمای مرکز استان) پخش شد، به تصریح گفت که مشکلات زیست محیطی سد شفارود در غرب استان گیلان، رفع و مجوز لازم برای تکمیل آن صادر شده ضمن اینکه به صورت کلی، باید ملاحظات زیست محیطی در پروژه ها و طرح ها به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد.
استاندار گیلان نیز در نشست خبری با اصحاب رسانه که به مناسبت هفته دولت برگزار شد، گفت: مسئولان ارشد کشور همچون معاون اول رئیس جمهوری، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه به همراه چندین وزیر و نیز رئیس مجلس به گیلان سفر کردند و ما توانستیم مشکلاتی همچون سد شفارود را در همین ایام رفع کنیم.
انجام جنگل کاری، در ازای تخریب جنگل های ناشی از ساخت سد شفارود
در همین زمینه نماینده مجری سد شفارود استان گیلان گفت: این طرح ملی با لحاظ مسایل زیست محیطی و اخذ مجوز هیات دولت و ابلاغ آن توسط معاون اول رئیس جمهوری، در حال انجام است. غلامحسن کتیرایی اظهار داشت: احداث این سد 93 هکتار اراضی جنگلی در حجم مخزن و 35 هکتار خارج از حجم مخزن را شامل می شود که در قبال آن تعهد نموده ایم 640 هکتار اراضی مستعد استان را جنگل کاری کنیم. به گفته کتیرایی، این سد با فایناس چینی ها به مبلغ یک میلیارد و 499 میلیون یوان در حال ساخت است و تاکنون 35درصد پیشرفت فیزیکی دارد و اکنون به دلیل عدم اختصاص بموقع اعتبار برای انجام کارهای اجرایی و تملک اراضی، از برنامه ساخت عقب هستیم.
وی ادامه داد: برای امسال و سال آینده اختصاص 160 میلیارد تومان (امسال 83 میلیارد تومان ) اعتبار را درخواست کرده ایم ولی متاسفانه تاکنون این اعتبار تخصیص نیافته؛ در صورت اختصاص این میزان اعتبار برای کارهای اجرایی با توجه به آمادگی طرف چینی، این سد در زمان بندی دو ساله ساخته می شود. کتیرایی گفت : این سد با حجم مخزن 52 میلیون متر مکعب در صورت به بهره برداری رسیدن از ظرفیت تنظیم آب سالانه 108 میلیون متر مکعب برای بهره برداری حوزه های مختلف برخوردار است. قربانعلی محمدپور مدیرکل محیط زیست استان گیلان تایید کرد که مجوز ساخت سد شفارود با لحاظ مسائل زیست محیطی، توسط هیات دولت صادر و به ادارات زیربط مثل محیط زیست ، آب منطقه ای و منابع طبیعی ارسال شده است .
گیلان 428 هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که از این میزان، 230 هزار هکتار آن به کشت برنج اختصاص دارد. کارشناسان این حوزه، بر این باورند که رونق اقتصاد کشاورزی استان، به طور جدی نیازمند مدیریت آب است و سدسازی، شرط لازم تحقق این مهم محسوب می شود. از سوی دیگر، علاقمندان محیط زیست نیز، نگرانی هایی در ارتباط با تخریب محیط زیست استان دارند و هرازگاهی، موضوعاتی مبنی بر تخریب هزاران اصله درخت در فرآیند احداث سدها در گیلان در رسانه ها منتشر می شود اما بر اساس شواهد و اذعان مسئولان مربوطه ، محیط زیست گیلان به عنوان یکی از مولفه های ممتازه این استان، در جریان اجرای برنامه های توسعه ، قربانی نخواهد شد.
