کاشت درخت در سطح شهر یکی از ساده‌ترین و مهمترین اقداماتی است که در کاهش آلودگی هوا نقش اساسی دارد و اهمیت آن برکسی پوشیده نیست. در این میان برخی گیاهان توانایی بیشتری برای دریافت آلاینده‌ها دارند و توانایی آنها در جذب کربن موجود در هوا بستگی به ابعاد، سن و پهنه تاج گیاه دارد و باتوجه به شرایط آب و هوایی حاکم در شهر تهران، درختان با برگ پهن به دلیل مقاومت و جذب آلایندگی، بیشتر به چشم می‌خورد و هر چه تاج بزرگتر باشد گیاه آلاینده بیشتری جذب می‌کند.
در گذشته درخت توت حرمت داشت
تهران در دوره هایی به اندازه ای خوش آب و هوا بود که درختان میوه به آسانی در این کلانشهر رشد می کردند. توت از جمله درختان محبوب در این شهر به شمار می آمد، همه چیزش به کار می‌آید از میوه گرفته تا برگ و چوبش، شیرینی میوه‌اش زیان‌آور نیست و همچون بسیاری از شیرینی‌های دیگر، دل را نمی‌زند. درخت توت و میوه آن در گذشته‌های دور، حرمت داشت. روایت شده که حتی بریدن چوب درخت توت، در نگاه بسیاری، گناه به شمار می‌آمد و اگر شاخه‌ای از درخت توت خشک می‌شد یا بر زمین می‌افتاد آن را پس از تکه‌تکه کردن به مسجد محل می‌بردند و هنگام پختن غذای نذری، زیر دیگ غذا می‌سوزاندند. حتی در دوره های پیش از قاجار و صفویه، در بسیاری از مسیرهای کاروان ها، مردم درخت توت می کاشتند و نذر می کردند.
اگر امروز می بینیم که در منطقه کن و سولقان، توتستان‌های فراوانی وجود دارد، به همان دلیل است، زیرا این منطقه بر سر راه یکی از مسیرهای قدیمی ری به طبرستان و دیلمان قرار داشت و کاروان‌های زیادی از اینجا می گذشتند. مرغوبیت توت‌های ایران به اندازه‌ای بود که فرانسوی‌ها در دوره‌ای درختان توت ایران را برای مناطق جنوبی آن کشور که هوای گرمی دارد، می بردند و از آنها برای تولید پارچه‌های ابریشم طبیعی بهره می گرفتند.
انار، درختی که دیگر در تهران وجود ندارد
تهران در دوره‌های گوناگون تاریخی حتی پیش از اینکه پایتخت شود، باغ‌های بسیار و پوشیده از درخت داشت. طبیعت تهران با سه درخت چنار، انار و توت پیوندی تاریخی دارد که متأسفانه از این سه درخت، انار دیگر وجود ندارد. اگر از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های تهران بپرسید، هنوز به یاد دارند که تهران انار داشت. روزگاری جوی‌های تهران پراز آب‌های قنات بود، روزگاری که توت‌هایش پرآب و شیرین بودند. حالا آن توت‌ها نه آب دارند و نه شیرین هستند. البته اگر رهگذران بگذارند توت‌ها بر شاخه‌ها برسند.
چنار هویت خیابان ولیعصر است
کارکرد درخت توت در تهران تغییر کرده، مدتی است که این درخت مهربان به کمک آلودگی هوا آمده است. مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، چنار و توت را به عنوان درختان مقاوم نسبت به آلودگی هوا می‌داند چون آلودگی هوای تهران به نقطه‌ای رسیده است که تنها معدودی از گونه‌های جانوری و گیاهی طاقت این آلودگی را دارند که توت و چنار نمونه ایی از این دو گونه گیاهی هستند که توسط روزنه‌های برگ شان، ذرات سرب که به صورت غبار در هوا پراکنده‌اند را جذب می‌کنند. این درختان ارزشمند روزگار پرفراز و نشیبی در تهران داشته‌اند.
وقتی به دلیل عملیات عمرانی پیاده‌راه‌ها، نیترات و آهک به جان چنارهای خیابان ولیعصر(عج) افتاد و برخی از آنها خشک شدند، به جای برخی از چنارهای مرده، درخت توت و اقاقیا کاشتند که با واکنش‌هایی روبرو شد، چون چنارها هویت خیابان ولیعصر(عج) بودند و نباید با توت و یا هر درخت دیگری جایگزین می‌شدند. محمدهادی حیدرزاده رئیس ستاد توسعه پایدار و محیط زیست شهرداری تهران در رابطه با این موضوع گفته بود: درختان چنار هویت خیابان ولیعصر(ع) هستند و نباید با گونه‌های توت و اقاقیا جایگزین شوند اما از آنجایی که درخت توت بومی شهر تهران است و نسبت به اقلیم این شهر مقاوم است در طرح‌های گسترش فضای سبز در شهر تهران کاشت آن توصیه می‌شود ولی در خصوص جایگزینی آن با درختان چنار قطع شده موضوع را پیگیری می‌کنیم که این اتفاق نیفتد و این درختان با خود گونه چنار جایگزین شوند.
چنار درخت مراد تهران
در تاریخ ایران باستان نیز اشاراتی به چنار رفته است که تقدس آن را بیشتر می‌کند. در ایران قدیم، چنار مظهر غنا و باروری و سرسبزی طبیعت و موجب برکت و نعمت بوده است. درخت چنار مظهر و شاه درختان است و چنارهای کهن برکت و پرمحصولی را به زمین و خانواده می‌بخشد و سبب باروری و سلامت زنان می‌شوند. از این جهت در برخی مناطق، چنارهای کهن، درخت مراد تلقی شده است و برخی نیز معتقدند درخت چنار از شیوع تب و بیماری‌های عفونی جلوگیری می‌کند.
طبق آخرین سرشماری درختان چنار خیابان ولیعصر(عج) در فرودین ماه سال گذشته، هشت هزار 288 اصله درخت در این خیابان همچنان به زندگی خود ادامه می دادند. دانستن این نکته که درخت چنار به عنوان تنها منبع تولید آب شیرین در کره زمین است اهمیت آبیاری منظم به این درخت را بیش‌از پیش مطرح می‌سازد. چنار با توجه به رشد سریع، برگ های پهن و سایه گسترده نقش بسیار مهمی در کاهش آلودگی هوای تهران حفظ رطوبت و جلوگیری از افزایش دما در این شهر دارد و باید بیش از پیش مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
کاهش آلودگی هوا با کاشتن درخت
سه سال قبل که قرار شد میزان آلودگی هوای مناطق مختلف پایتخت، برای نخستین بار در کشور از طریق مغناطیس‌شناسی برگ گیاهان سنجیده شود درخت توت یکی از بهترین گزینه‌ها بود. مگنومتری (مغناطیس‌سنجی) یکی از متداول‌ترین انواع برداشت‌های ژئوفیزیکی است. با استفاده از این روش علمی می‌توان میزان و انواع فلزهای سنگینی که به دلیل آلودگی هوا، جذب برگ درختان شده‌اند را شناسایی کرد. به گفته برخی کارشناسان کشاورزی تمام گیاهان در کاهش آلودگی هوا نقش دارند، اما میزان تأثیرپذیری هر یک با توجه به ساختارشان متفاوت است.
براساس طرح جامع کاهش آلودگی هوا از سال 91 و توسعه فضای سبز که یکی از بندهای این طرح است، سالانه باید یک متر مربع بر سرانه فضای سبز کلانشهرها به ویژه تهران اضافه شود. مختاری مدیرعامل سازمان پارک ها وفضای سبز شهران تهران با اشاره به کاشت انواع درختان با شرایط اقلیمی، گفت: امروزه متخصصان و طراحان فضای سبز سعی دارند به جای اینکه فقط به سبز کردن زمین بپردازند با کاشت انواع درختان با کاربری متناسب آنها باشرایط اقلیمی و کارکردهای اکولوژیکی شهر را سبز کنند، چرا که توسعه فضای سبز می تواند ضمن ایجاد آرامش روحی برای شهروندان موجب تلطیف هوا شود.
