بر اساس برآوردهای اعلام شده از سوی محمد درویش کارشناس بیابان‌زدایی، حدود ۲۷ میلیارد متر مکعب آب بر اثر ضایعات محصولات کشاورزی ناشی از سیستم بسته‌بندی ضعیف و غیره هدر می‌رود، اما پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی معتقد است: برآوردی از میزان آب مجازی که در اثر ضایعات محصولات کشاورزی از بین می‌رود، در کشور وجود ندارد. فهمیه بهرامی در گفتگو با خبرنگار ایانا بیان کرد: متناسب با محصولی که تبدیل به ضایعات می‌شود، محتوای آب مجازی از دسترس ما خارج می‌شود.
وی افزود: میزان محتوای آب مجازی محصولات با یکدیگر متفاوت است و حتی بر اساس اینکه محصول در کدام منطقه تولید شده باشند، اعداد تغییر می‌کند. اما می‌توان یک میانگین کشوری را برای محتوای آب مجازی هر محصول در نظر بگیریم و با ضرب کردن این عدد میانگین، در میزان ضایعات یک محصول، محتوای آبی که در قالب آب مجازی از دسترس خارج می‌شود را بدست آورد. این پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی تاکید کرد: برای اینکه میزان هدر رفت آب در اثر ضایعات محصولات کشاورزی را به دست آوریم، باید دقیقا بدانیم که در صیفی‌جات و یا سیب چقدر ضایعات محصول داریم.
وی به این پرسش که آیا ضایعات صیفی‌جات تولید شده در مناطق خشک، آب بیشتری را از دسترس ما خارج می‌کند، این گونه پاسخ داد: اگر در منطقه گرمسیر و خشک سبزی و صیفی بکاریم و تبدیل به ضایعات شود به این مهفوم نیست که آب بیشتری را از دست می‌دهید بلکه هزینه- فرصت چنین آبی بیشتر است و در واقع با ضایعات در این مناطق، ما آب ارزشمندتری را از دست می‌دهیم. زیرا ارزش آب در مناطق خشک نسبت به مناطق مرطوب بیشتر است و هزینه فرصت بیشتری را بر اثر اتلاف آن، از دست می‌دهیم.
بهرامی با اشاره به اینکه تاکنون بر اساس مفهوم آب مجازی، مدیریت منابع آب در الگوهای تولید و تجارت انجام نشده است، توجه به مفهوم آب مجازی را سیگنالی معرفی کرد که مانند قیمت به ما می‌گوید چه چیزی تولید کنیم، کجا سرمایه‌گذاری کنیم و چه کالایی را خریداری کنیم. وی افزود: آب مجازی به ما می‌گوید که چه تولید کنیم تا ارزشمندتر باشد و اشتغال را هم حفظ کنید. متاسفانه در الگوهای تجارت ایران نه در اسناد بالادستی و نه در قوانین و مقررات، به مسئله آب مجازی توجه نشده است. در بحث الگوی کشت نیز به این مفهوم توجهی نکرده‌ایم.
این پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با اشاره به برگزاری کنفرانس برگزار شده در رابطه با آب مجازی در ماه‌های اخیر، گفت: در آن کنفرانس هم اعلام کردم که متاسفانه هنوز در ارتباط با مفهوم آب مجازی و ابزار حاصل از این مفهوم، توافقی در بین ذی‌نفعان وجود ندارد. شاید این مسئله به دلیل عدم شناخت از مفهوم آب مجازی و وجود اولویت‌های دیگر در اقتصاد کشور باشد. وی ادامه داد: اولویت‌های مختلف موجود در اقتصاد ایران سبب شده که کمتر به مسئله آب مجازی توجه شود. در واقع در بسیاری از کشورهای دیگر که مشابه ایران دارای مشکلات اقتصادی زیادی هستند، توجه به مسئله آب مجازی در اولویت آخر است زیرا هنوز این کشورها به ارزش این مفهوم پی نبرده‌اند.
بهرامی افزود: تا تصمیم‌سازان به ارزش یک موضوع پی نبرند، برای به‌دست آوردن آن و اجرایی کردنش نیز تلاشی نخواهند کرد. متاسفانه ارزش مفهوم آب مجازی هنوز در ایران جا نیفتاده است. وی تاکید کرد: برای اجرای مفهوم آب مجازی ابتدا باید روی بحث الگوهای تولید کار کنیم و بر آن اساس، الگوهای تجارت را شکل دهیم. آب مجازی صرفا برای ساماندهی روابط در سطح تجارت بین‌المللی نیست، بلکه تجارت داخلی را هم می‌توان با استفاده از این مفهوم سامان داد.
این پژوهشگر موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی اضافه کرد: مفهوم آب مجازی رویکرد ما را نسبت به تخصیص منابع آب تغییر می‌دهد. این مفهوم یک نگاه جدید است. وی یادآور شد: در ضایعات محصولات کشاورزی ما آب، خاک و نیروی کار و غیره را از دست می‌دهیم. آب هم یکی از مواردی است که بر اثر ضایعات از دسترس ما خارج می‌شود. در تولید محصول کشاورزی کود و سمی مصرف می‌شود که وارد طبیعت شده و آلودگی محیط زیستی ایجاد می‌کند. بر اثر ضایعات محصولات کشاورزی با وجود آنکه برای طبیعت هزینه ایجاد کرده‌ایم اما از محصولات نهایی، استفاده نکرده‌ایم. در واقع تبعات اقتصادی و اجتماعی بر اثر ضایعات محصولات کشاورزی به کشور تحمیل می‌شود.
