زنبور تریکوگراما حشره ریز و ظریفی است که حدود یک میلیمتر طول داشته و متعلق به خانواده ای از زنبورها تحت نام Trichogrammatidae می باشد. این خانواده از زنبور ها به طور کلی پارازیتوئید (انگل) تخم بویژه پروانه ها می باشند که تعدادی از این پروانه ها جزء آفات مهم و اصلی محصولات کشاورزی هستند و هر ساله کشاورزان و باغداران را وادار به مبارزه بر علیه آنها می نمایند. این زنبورها به واسطه پنجه پای سه بندی به راحتی قابل تشخیص بوده و به واسطه اینکه تخمهای انگلی شده (پارازیت شده) توسط این زنبور ها پس از چند روز سیاهرنگ می شوند، در شرایط صحرایی براحتی قابل تشخیص و جمع آوری می باشند.
این زنبورها بسته به حجم تخم میزبان از یک تا چند عدد تخم داخل میزبان قرار می دهند و این تخمها حدودا پس از ۲۴ ساعت تفریخ شده و لاروهای زنبور از محتویات تخم میزبان تغذیه نموده و پس از چند روز سیاهرنگ می شوند، در شرایط صحرایی براحتی قابل تشخیص و جمع آوری می باشند.
این زنبورها بسته به حجم تخم میزبان از یک تا چند عدد تخم داخل تخم میزبان قرار می دهند و این تخمها حدودا پس از ۲۴ ساعت تفریخ شده و لاروهای زنبور از محتویات تخم میزبان تغذیه نموده و پس از گذراندن سنین لار وی در داخل تخم میزبان تبدیل به شفیره می شوند. حشره کامل زنبور با سوراخ کردن پوسته تخم میزبان که به صورت تقریبا مدور می باشد از تخم خارج می شوند. لذا تخمی که می توانست لارو آفت خارج شده و به محصول خسارت بزند زنبور خارج شده و جلوی خسارت آفت در همان مراحل اولیه سد می شود و این یکی از محاسن انگلهای تخم آفت می باشد.
زنبورهای ماده خارج شده از تخم میزبان بلافاصله جفت گیری کرده و شروع به جستجو برای یافتن تخمهای میزبان بر روی گیاه می نمایند. یافتن تخم میزبان توسط زنبورها بیشتر با قدم زدن زنبورها صورت می گیرد ولی زنبورها قادر به پروازهای کوتاه بوده و در مواردی توسط باد نیز به مسافتهای طولانی منتقل می شوند.
این زنبورها به طور گسترده در فلات ایران حضور داشته و به طور طبیعی فعالیت قابل توجهی را روی آفات مختلف نشان می دهند. عمده حضور این زنبورها در باغات و مزارع اغلب به آخر فصل محدود می شود که در این زمان آفت عموما خسارت خود را به محصول وارد نموده اند. به همین دلیل و برای پر کردن خلا حضور به موقع زنبورها در زمان بروز آفت، نیاز است تا زنبورها به تعداد لازم پس از تکثیر روی سایر میزبانهای آزمایشگاهی از قبیل بید غلات و بید آرد، در مزارع رهاسازی شوند. زمان، تعداد و دفعات رهاسازی زنبورها از موارد مهم در موفقیت رهاسازی زنبورهاست و در هنگام تکثیر و پرورش انبوه آزمایشگاهی نیز رعایت نکات و مسائل کنترل کیفیت و انتخاب اکوتیپ و گونه مناسب زنبورها از جمله موارد ضروری است که ضریب موفقیت را افزایش خواهد داد.
چنانچه مجموعه مسائل ذکر شده در انتخاب، پرورش و رهاسازی زنبورها لحاظ شود نتایج بسیار مناسبی را میتوان از برنامه های کاربرد زنبورهای تریکوگراما بدست آورد و کاربرد سموم کشاورزی که اثرات مخرب زیست محیطی فراوانی را به همراه دارد را برای برخی از آفات مهم کشاورزی حذف و یا اینکه به حداقل رساند. در حال حاظر از این زنبورها به طور گسترده در مناطق شمالی کشور در مبارزه با کرم ساقه خوار برنج، آفت کلیدی محصول برنج، استفاده می شود. از آفات دیگری که در سطح کشور از این زنبور ها در جهت کنترل آنها در سطوح نسبتا محدود تری استفاده می شود، می توان به کرم قوزه پنبه، کرم ساقه خوار اروپایی ذرت، کرم گلوگاه انار و کرم سیب اشاره نمود. نکته مهم در کاربرد زنبورها این است که آنها به شرایط نامساعد محیط در هنگام رهاسازی (همانند بارندگی و دماهای بالا) و سمپاشی و یا بادبردگی سم از مزارع مجاور بسیار حساس بوده و در چنین شرایطی از بین رفته و نمی توان از رهاسازی انتظار موفقیت داشت.
