Anarsia lineatella Zeller
Gelechiidae, Lep.
Eng. Peach twig borer, Ger. Pfirsichmotte
سرشاخه‌خوار هلو یکی از آفات جهان‌گیر درختان میوه محسوب می‌شود. این شب‌پره احتمالا از سال‌های دور در ایران وجود داشته و فرح‌بخش در سال ۱۳۴۰، خسارت آن را در ناحیه‌ی کرج روی درختان هلو، بادام، زردآلو، سیب، و خرمالو شدید ذکر نموده است. طرز خسارت بدین ترتیب بوده که لارو داخل سرشاخه ها، جوانه ها و میوه ها می‌شود و مخصوصا بر اثر حمله آن سرشاخه‌ها خشک می‌گردد. این آفت به احتمال قوی در کلیه‌ی مناطق کشور که درختان میوه هسته‌دار کاشته می‌شود انتشار دارد.
حشره کامل این آفت، شب‌پره ای است که عرض بالهای باز ۱۴–۱۶ میلیمتر و طول آن تقریبا ۸ میلیمتر است. بالهای جلویی این حشره خاکستری و روی آن نقوش نامنظم تیره و روشن و نوارهایی وجود دارد. در حاشیه بیرونی این بال‌ها ریشک‌های بلندی دیده می‌شود. در حالت استراحت بالهای حشره به‌صورت شیروانی قرار گرفته و شاخک‌ها متوجه عقب بدن می‌گردد. تخم حشره بیضوی و طول آن ۰.۴ و عرضش ۰.۲ میلیمتر است. تخم ها در ابتدا سفید، سپس زرد و بالاخره قبل از تفریخ به رنگ نارنجی در می‌آید. لارو جوان بعد از خروج از تخم زرد متمایل به قهوه‌ای بوده و ۰.۵ میلیمتر طول دارد و بدن آن از مو پوشیده شده است. طول لارو کامل ۱۰ میلیمتر بوده و رنگ آن قهوه‌ای متمایل به قرمز است. طول شفیره ۶ میلیمتر، به رنگ قهوه‌ای و در ته بدن دارای یک‌دسته مو می‌باشد و به وسیله‌ی همین دسته مو است که خود را به پیله ابریشمی می‌چسباند.
این آفت در این منطقه دماوند دارای دو نسل در سال می‌باشد و زمستان را نیز به صورت لارو سن ۲ در داخل جوانه‌های درختان می‌گذراند. لاروهای مزبور در اواخر زمستان و یا اوائل بهار از محل زمستانی خارج شده و فعالیت خود را آغاز می‌کنند و این زمان تقریبا مصادف با تورم کامل جوانه‌های درختان قیسی در دماوند می‌باشد. لاروها پس از خروج از محل‌های زمستانی وارد غنچه‌ها که در آن هنگام بخوبی رشد کرده‌اند شده و به ایجاد خسارت می‌پردازند. لاروها غالبا در اوایل ورود به غنچه، فضولات خود را در دهانه‌ی سوراخ دفع می‌نمایند و بدین ترتیب تشخیص آنها روی قیسی از لاروهای جوان، بدون شکافتن غنچه و از روی طرز خسارت به‌سهولت امکان پذیر است. هر یک از لاروهای سرشاخه خوار هلو طی این دوره از فعالیت خود ۴-۶ عدد غنچه و گل را با تغذیه از قسمت‌های زایشی آنها تخریب می‌نمایند.
لارو سرشاخه خوار هلو
در خاتمه ریزش گلبرگ ها، حمله لاروهای آفت به سرشاخه‌های جوان شروع می‌شود. در این هنگام سرشاخه های نورسته ۱ - ۱.۵ سانتیمتر طول دارند. لارو آفت سرشاخه های مزبور را که سلولزی و کاملا نرم و لطیف هستند، معمولا از نزدیکی محل اتصال آخرین دمبرگ سوراخ کرده و به‌درون آن نفوذ می‌نماید. تغذیه لارو در داخل سرشاخه از بالا به سمت پایین ادامه می‌یابد و هنگامی که به قسمت‌های سخت و خشبی برسد، آنرا ترک کرده و سرشاخه دیگری را در همان نزدیکی مورد حمله قرار می‌دهد و به‌این ترتیب هر یک لارو در طول این مرحله از فعالیت خود به‌طور متوسط ۴ عدد سرشاخه جوان را از بین می‌برد. سرشاخه های خسارت دیده پژمرده شده رأس آنها به سمت پایین خم گشته و خشک می‌گردد.
خسارت آفت به سرشاخه‌ها در منطقه دماوند تا اوایل خردادماه ادامه می‌یابد. لاروها در این هنگام در طول مدت چندروز یک‌بار سرشاخه‌ها را رها کرده و میوه‌های نارس را مورد حمله قرار می‌دهند. میوه های قیسی در این زمان به‌اندازه تقریبی یک پسته و یا کمی بزرگ‌تر می‌باشند، ساختمان میوه در این موقع سلولزی است. مغز آن آبکی و هنوز هسته نبسته است. فاصله زمانی حمله‌ی لاروهای پیشتاز تا آخرین آنها به میوه‌ها حدود یک هفته تا ده‌روز می‌باشد. سوراخ ورودی لاروهای مزبور اکثرا در محل اتصال دم به میوه قرار دارد. به همین لحاظ و همچنین به علت فعالیت لاروها در داخل میوه و بروز اختلال در رشد آن تقریبا کلیه‌ی میوه‌های آلوده، در این فصل ریزش می‌کنند. جمع‌آوری این میوه ها از زیر درختان و از بین بردن آنها در امر کاهش جمعیت آفت در نسل بعد بی‌اندازه مفید خواهد بود. میوه های آلوده بیش از چند روز روی درخت باقی نمی‌مانند و اکثرا در حالی که لارو از قسمت‌های سه‌گانه آنها گذشته و در حال تغذیه از دانه می‌باشد، ریزش می‌نمایند.
خسارت سرشاخه‌خوار به میوه
لاروهای ساقه‌خوار هلو در این هنگام به‌رشد نهایی خود نزدیک شده و بیش از چند روز در داخل میوه‌های ریخته شده باقی نمی‌مانند. بدیهی است که این موضوع در امر جمع‌آوری میوه‌های مزبور و انهدام آنها بایستی مورد توجه قرار گیرد. لاروها پس از رشد کامل از میوه خارج شده در شکاف کلوخه‌های سطح خاک، برگ‌های پوسیده و لابلای علف‌های هرز زیر درختان پس از انتخاب محل مناسب به‌وسیله‌ی تارهای ابریشمی که می‌تنند دور خود را محاصره کرده (پیله فوق‌العاده ظریف و ناقص است) و در آنجا تبدیل به شفیره می‌گردند. در آب‌وهوای منطقه‌ی دماوند شروع مرحله‌ی شفیرگی مصادف با اواسط خردادماه می‌باشد. ظهور حشرات کامل نسل زمستانی از اواخر خردادماه شروع می‌گردد.
در طول دهه‌ی اول تیرماه به حد اعلای فراوانی خود می‌رسند و از آن پس جمعیت آنها به‌مرور کاهش می‌یابد. به طوری که اواخر تیرماه با خاتمه‌ی دوره، پرواز حشرات کامل می‌باشد. پروانه‌ها در طول روز معمولا در پناه شکاف‌ها و روی پوست تنه و شاخه‌های قطور درختان تا ارتفاع ۱.۵ متر و گاهی روی علف‌های هرز در سایه‌ی درختان به حال استراحت به‌سر می‌برند و تنها در صورت نزدیک شدن به آنها و احساس خطر پرواز می‌نمایند. پرواز آنها در چنین وضعی کاملا سریع و کوتاه است و بلافاصله خود را در جای دیگر مخفی می‌نمایند.
پروانه‌های آفت سرشاخه‌خوار هلو از طلوع و بعد از غروب آفتاب فعالیت داشته و جفت‌گیری حشرات کامل در سپیده‌ی صبح صورت گرفته و مدت چند ساعت به‌طول می‌انجامد. در این حالت دو پروانه از عقب نزدیک شده و بالهای پروانه ماده انتهای بال های پروانه‌ی نر را می‌پوشاند. تعداد افراد نر و ماده در طبیعت تقریبا یکسان است. تعداد تخم‌های پروانه های ماده حدود شصت عدد می‌باشد که به صورت تک‌تک و به‌ندرت در دسته‌های چندتایی گذاشته می‌شود. محل تخم‌ریزی بسته به فصل و وضع درختان تغییر می‌کند. و ممکن است روی میوه و یا سرشاخه‌های درحال رشد گذاشته شوند. پروانه‌های این نسل تقریبا کلیه‌ی تخم‌های خود را برروی میوه‌ها و به‌ندرت روی قسمت‌های انتهایی سرشاخه‌های جوان و سلولزی می‌گذارند. بدیهی است، خسارت لاروهای حاصله نیز در اصل متوجه میوه‌ها می‌باشد. پروانه‌های سرشاخه‌خوار معمولا تخم خود را در نزدیکی دم میوه می‌گذراند.
در رابطه با دشمنان طبیعی شب‌پره سرشاخه خوار هلو، یک‌گونه زنبور پارازیت به‌نام Paralitomastix variicornis Nees از خانواده Encyrtidae که احتمالا پارازیت لاروها بوده جمع‌آوری شده است. ضمنا زنبور Apanteles xanthostigmus ssp.anarsiae نیز پارازیت مهم لاورهای این آفت است. برای مبارزه شیمیایی نیز بهترین موقع سم‌پاشی در نسل دوم و اواسط تیرماه است که در این موقع میوه‌های قیسی تازه شروع به تغییر رنگ نموده‌اند.
