نتایج یک پژوهش از محققان اصفهانی نشان می دهد که تحصیلات بالاتر گلخانه دار تأثیر مثبتی بر کارایی انرژی گلخانه دارد، در حالی که افزایش سابقه کار گلخانه دار و استفاده بیشتر از نیروی کار خویشاوندی باعث کاهش کارایی انرژی می‌شود.
کشت گلخانه ای به دلیل دارا بودن قابلیت چندین دوره تولید در سال و همچنین صرفه جویی در مصرف آب از اهمیت فراوانی در مناطق خشک و نیمه خشک برخوردار است. سطح زیر کشت سبزیجات گلخانه ای در جهان در سال ۲۰۱۸ به ۴۹۶.۷ هزار هکتار افزایش یافته که ۲۲۵ هزار هکتار آن در قاره آسیا است.
با توجه به بحران کم آبی و سهم زیاد مصرف آب در بخش کشاورزی، توسعه کشت گلخانه ای از مهمترین برنامه های وزارت جهاد کشاورزی است. دولت در ماده ۳۵ برنامه ششم توسعه کشور مکلف شده به منظور مقابله با بحران کم آبی و ارتقای بهره وری، از توسعه گلخانه ها حمایت کند.
در پژوهشی که توسط مرضیه شاکریان، علی یوسفی، امیر مظفر امینی، علی رضا نیکویی، محققان دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد، عوامل مؤثر بر کارایی انرژی در گلخانه های خیار منطقه مرکزی استان اصفهان مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس نتایج آن تحصیلات بالاتر گلخانه‌دار تأثیر مثبتی بر کارایی انرژی گلخانه دارد، در حالی که افزایش سابقه کار گلخانه دار و استفاده بیشتر از نیروی کار خویشاوندی باعث کاهش کارایی انرژی می شود.
در این پژوهش میانگین سن و سابقه گلخانه داران مورد مطالعه ۴۰.۷ و ۱۹ سال بود و سطح تحصیلات ۳۴ درصد آن‌ها دبیرستان تا دیپلم و ۱۷ درصد پاسخگویان دارای تحصیلات دانشگاهی بودند که ۸۶ درصد آن‌ها دانش آموخته رشته های غیرمرتبط با کشاورزی بودند.
امینی و همکاران در این پژوهش با بیان اینکه تحصیلات دانشگاهی گلخانه داران نقش مؤثری در بهبود مهارت های مدیریتی آن ها و ارتقاء کارایی مصرف انرژی گلخانه دارد، تاکید می کنند که «دانش و تحصیلات مرتبط نسبت به سابقه کاری، اثر بیشتری بر بهبود کارایی انرژی دارد و پژوهش های دیگر نیز نقش تحصیلات را در موفقیت تولید در کشت های گلخانه ای پراهمیت دانسته اند.»
این محققان می گویند: «از میان کانال های ارتباطی بازدید از سایر گلخانه ها و مشورت با فروشندگان نهاده های کشاورزی بیشترین تأثیر مثبت را بر بهبود مصرف انرژی داشت و معتقدند که تشویق گلخانه داران به الگوپذیری و بازدید از گلخانه های کارا می‌تواند منجر به کاهش مصرف انرژی شود. با توجه به ارتباط نزدیک گلخانه داران با فروشندگان نهاده های کشاورزی، ارتباط متقابل مروجین و کارشناسان با این فروشندگان موجب انتقال مشکلات و نظرات گلخانه داران به مراکز علمی و پژوهشی مربوطه می شود و از سوی دیگر می‌تواند انتقال دستاوردها و دانش جدید از مراکز علمی و پژوهشی به کشاورزان را تسهیل کند.»
امینی و همکاران با تاکید بر اهمیت صرفه جویی در مصرف سوخت و الکتریسیته، تمهیداتی مانند ارتقاء بهره وری وسایل گرمایشی، استفاده از پوشش های پلاستیکی مناسب و چندلایه، کاربرد فناوری مناسب در سیستم های تهویه و پنجره ها، احداث اتاق ایزوله پیش از ورود به گلخانه، درزگیری کامل پوشش گلخانه، کنترل کمینه و بیشینه دما، افزایش کارایی پمپ های الکتریکی در سیستم های آبیاری را راهگشای کاهش مصرف انرژی و نیازمند بررسی بیشتر نقش هر یک از این اقدامات در پژوهش‌های آینده معرفی کردند.
به گفته آن‌ها تشویق گلخانه داران به صرفه جویی در مصرف سوخت ها به ویژه سوخت گاز و آموزش گلخانه داران برای کاهش مصرف از طریق بازدید از گلخانه های کارا و آگاه سازی آن‌ها از منافع این کار پیشنهاد می شود. همچنین انتقال دستاوردهای جدید از مراکز علمی و پژوهشی به کشاورزان می تواند از طریق کانال ارتباطی انجام شود.
به گزارش ایسنا، نتایج این پژوهش در دوره ۱۱ شماره ۲ نشریه علمی پژوهشی «روابط خاک و گیاه» دانشگاه صنعتی اصفهان در سال ۱۳۹۹ به چاپ رسید.
