مدیرعامل سازمان تعاونی روستایی ایران: اصلاح وضعیت کشاورزی خانوادگی در پیشبرد وضعیت کشاورزی و ارتقای نقش، موقعیت و جایگاه جامعه کشاورزان در کشور حایز اهمیت است.
حسین شیرزاد مدیرعامل سازمان تعاونی روستایی ایران و معاون وزیر جهاد کشاورزی در خصوص کشاورزی خانوادگی اظهار کرد: کشاورزی خانوادگی هم شیوه تولید و توامان شیوه معیشت جامعه دهقانی و روستایی کشور و پایه بهره‌وری کشاورزی و معیشت روستایی در ایران است اما امروزه در نظام‌های دهقانی و خرده دهقانی مصداق و تجلی بیشتری می‌یابد.
از این روی اصلاح وضعیت آن در پیشبرد وضعیت کشاورزی و ارتقای نقش، موقعیت و جایگاه جامعه کشاورزان در کشور حایز اهمیت است. در طول سالیان تعداد بهره‌برداری های با زمین از ۱۸۷۷۲۹۹ واحد بهره‌برداری در اولین سرشماری کشاورزی(سال ۱۳۳۹) به ۳۳۵۹۴۰۹ واحد بهره‌برداری(سال ۱۳۹۳) فزونی یافت. بر اساس آمارهای موجود وقتی مقادیر مربوط به تعداد واجدهای بهره‌برداری با زمین در خلال دو سرشماری کشاورزی۱۳۸۲و۱۳۹۳با یکدیگر مقایسه می‌کنیم با وجود کاهش اندک تعداد کل بهره‌برداری‌های با زمین در نسبت بهره‌برداری‌های خرد مقیاس زیر ۲ هکتاری افزایشی ۲ درصدی (معادل ۵۲ درصد کل بهره‌برداری‌های با زمین) مشاهده می‌گردد.
سرانه (متوسط) توزیع زمین در واحدهای بهره‌برداری خرد (زیر ۵ هکتار) در سال ۱۳۸۲ معادل ۱.۷۶ هکتار بود. این میزان در سال ۱۳۹۳ از آن رقم نیز کم‌تر شد و به ۱.۲۸ هکتار رسید .سرانه توزیع در واحد بهره‌برداری از رقم ۵.۰۸ هکتار سرشماری کشاورزی سال ۱۳۸۲ به ۴.۹ هکتار در سال ۱۳۹۳ کاهش یافت. اما ما معتقدیم که در شیوه کشاورزی خانوادگی برخی از استعدادها و ظرفیت‌های رشد وجود دارد که در صورت تقویت بنیادهای فنی، اقتصادی، مالی و توانمندسازی نیروی انسانی آن امکان افزایش و ارتقای توان تولیدی کشاورزان کوچک و متوسط مقیاس وجود دارد. اما کوچک وپراکنده بودن واحدهای بهره برداری اراضی کشاورزی درایران موجب بروز برخی از چالش های مهم نظیر پایین بودن بهره وری آب ، عدم امکان بکارگیری ماشین آلات کشاورزی وبالا بودن هزینه تولید ودرآمد کم کشاورزان شده است که ضرورت ساماندهی وتقویت کشاورزی خانوادگی را درایران اجتناب ناپذیر نموده است .
در این خصوص حوزه نظام‌های بهره‌برداری در سازمان مرکزی تعاون روستایی در جهت اجرای مطلوب‌تر قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی، اقتصادی مصوب ۱۳۸۵ و به ویژه از حیث ارائه مشوق‌های لازم در مسیر تشویق بهره‌برداران به تجمیع و یکپارچه‌سازی اراضی و افزایش درآمد و ارتقای معیشت خانوارهای کشاورز در صدد انجام مجموعه اقدامات و فعالیت هایی به منظور بهبود واحدهای کشاورزی خانوادگی است.
مدیرعامل تعاونی روستایی ایران در رابطه با شیوه همکاری های فائو با دفتر نظام‌های بهره‌برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در زمینه کشاورزی خانوادگی خاطرنشان کرد: در سال ۲۰۱۴ بانامگذاری سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد(فائو) به نام کشاورزی خانوادگی ، دفتر نظام‌های بهره‌برداری سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران کمکی فنی را برای فرمول بندی پروژه‌ای با ماهیت صندوق امانی یک جانبه (Unilateral Trust Fund)در حمایت از کشاورزی خانوادگی از فائو درخواست نمود و برای اجرای پروژه ای به این منظور ۵۰۰ هزار دلار برآورد و پیشنهاد کرد.
به دنبال پیگیری ها و هماهنگی های به عمل آمده امکان استفاده از ظرفیت های کارشناسی سازمان مذکور برای اجرای این پروژه ها با هدف ارزیابی وضعیت و زمینه های ارتقای معیشت بهره برداران خانوادگی و سازماندهی آنان فراهم آمد. هدف کلی پروژه ارتقای زندگی خانوارهای فعال در کشاورزی خانوادگی به واسطه بهبود بهره وری کشاورزی و تنوع بخشی معیشت هاست. این هدف به واسطه توسعه ظرفیت و مهارت های کشاورزان برای پاسخگویی به علائم و نشانه های بازار ، تطبیق با تحولات آب و هوایی، سازماندهی کشاورزان در قالب گروه ها ، تقویت ظرفیت خدمات دهندگان بخش عمومی (دولتی)و خدمات تعاونی به این گروه از کشاورزان تحقق می یابد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به نتایج مورد نظر از همکاری های مشترک فائو با سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران بیان کرد: مقصود اولیه پروژه UTFتقویت بهره‌برداران خانوادگی در عین توجه به موضوع یکپارچه‌سازی و سازماندهی کشاورزان و مزارع کوچک مقیاس خانوادگی به منظور بهبود بهره‌وری و تنوع بخشی معیشت‌های آن‌هاست. پروژه چنین مقصودی را با توسل به توسعه ظرفیت‌های انسانی و سازمانی صاحبان اراضی کوچک همزمان با بهبود دسترسی آنان به خدمات تولیدی و بازارگرا محقق می سازد تا فعالیت های زراعی و کشاورزی تجاری از حیث اقتصادی و فنی در روستاهای برگزیده هدف که در آنها کشاورزی خانوادگی یافت می‌گردد پایدار شوند.
در بدو امر یک برنامه همکاری تسهیلات فنی (TCPF) که توسط فائو تهیه شد برای کمک به دولت برای ارزیابی اولیه فرمول بندی سند پروژه UTF در مشورت با ذیربطان مرتبط در سطح محلی و ملی به کار برده شد. ماموریت مقدماتی توسط مشاور ارشد فائو، با پشتیبانی یک مشاور ملی، یک تیم رابط از فائو، نمایندگی فائو در ایران، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان مرکزی تعاون روستایی انجام شد.
هیئت مذکور ناحیه منتخب برای اجرای پروژه را که در آن جلسات با مقامات دولتی، کشاورزان، موسسات محلی و دیگر ذیربطان کلیدی هدایت گردید بازدید نمود. تصمیم گرفته شدکه یک ماموریت پیگیری برای تکمیل فرایند فرمول بندی پروژه ترتیب داده شود . یافته‌های ماموریت مقدماتی به مدیریت سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران ارائه شد و مورد بحث قرار گرفت. سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران علاقه و تعهد خود را برای در دست گرفتن مالکیت پروژه ابراز نمود.
اما اهدافی را که سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در این خصوص دنبال می نماید را میتوان به اهداف مستقیم و اهداف تبعی تقسیم بندی نمود. بطوریکه هدف کلی پروژه ارتقای زندگی خانوارهای فعال در کشاورزی خانوادگی به واسطه بهبود بهره وری کشاورزی و تنوع بخشی معیشت هاست. این هدف به واسطه توسعه ظرفیت و مهارت های کشاورزان برای پاسخگویی به علائم و نشانه های بازار ، تطبیق با تحولات آب و هوایی، سازماندهی کشاورزان در قالب گروه ها ، تقویت ظرفیت خدمات دهندگان بخش عمومی (دولتی)و خدمات تعاونی به این گروه از کشاورزان تحقق می یابد. ولی در یک تصویر کلی مهمترین آنها عبارتند از:
۱. درآمد کشاورزان کوچک مقیاس خانوادگی به واسطه توسعه ظرفیت آن ها در تطبیق با تغییرات بازار و محیط افزایش یابد.
۲. پروژه همچنین خدمات ترویجی را با ارتقای ظرفیت آنان در مدیریت تجاری مزرعه ، بازاریابی و تشویق تجاری شدن کشاورزی با هدف بهره مندی کشاورزان کوچک مقیاس بازارگرا تقویت کند.
۳. نتیجه ثانوی پروژه دستیابی به شناخت، درک و مهارت هایی است که خدمات دهندگان بخش عمومی (دولتی)را برای یاری رسانی به کشاورزان در جهت گیری بازارگرایانه به گونه ای بهتر تجهیز خواهد نمود.
برون دادها و فعالیت ها ی منبعث از این همکاری مشترک را هم میتوان در چهار گروه منفک نمود که عبارتند از:
۱. مدیریت کشاورزی و تنوع بخشی به معیشت ها.
۲. ظرفیت سازی خانوارهای کشاورز و سازمان های کشاورزان.
۳. ظرفیت سازی موسسات تامین کننده خدمات حمایتی.
۴. حمایت از کشاورزی خانودگی در سطح سیاست گذاری.
مدیرعامل تعاونی روستایی ایران در خصوص فعالیتهای میدانی انجام شده به منظور کشاورزی خانوادگی عنوان کرد: بدین منظور دو ماموریت میدانی در بهار و تابستان سال ۹۶ برای تهیه پروژه به منظور امکان سنجی اجرای پروژه پایلوتی مذکور در دو استان اصفهان و مازندران برای کارشناسان بین‌المللی فائو ترتیب داده شد. هیئت مذکور دو ناحیه منتخب برای اجرای پروژه را (که در آن جلسات و بازدیدهای مشترکی با حضور مقامات دولتی و کشاورزان و سایر ذیربطان کلیدی ترتیب داده شد) بازدید نمود. بازدیدها و بررسی‌های میدانی مجدد مشاوران فائو به تدوین سند پروژه در قالب چارچوب منطقی پروژه منجر گردید که در نهایت به عنوان مبنا و پایه‌ای برای موافقتنامه‌های UTF مورد استناد قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که موافقتنامه‌های UTF شامل جزئیات بودجه‌ای از انواع تخصص‌های مورد نیاز (مشاوران ملی و بین‌المللی، تجهیزات، آموزش ، ظرفیت‌سازی ملی) بوده است.
شیرزاد با اشاره به مدیریت و پشتیبانی پروژه گفت: مسئولیت پشتیبانی پروژه بر عهده وزارت جهاد کشاورزی و با محوریت سازمان مرکزی تعاون روستایی خواهد بود. یک کمیته راهبری (PSC) با ترکیب دفتر نمایندگی فائو و هدایت کننده ملی پروژه (National Project Director) برای تعیین جهت گیری کلی و هماهنگی بین موسسات و ذی نغعان و ذی مدخلان مختلف درگیر در اجرای پروژه تشکیل می گردد و هدایت کننده ملی پروژه ، هماهنگ کننده ملی پروژه (NPC) را تعیین می کند. پروژه توسط دفتر فائو در رم پشتیبانی شده و از حیث فنی سرپرستی می گردد .دفتر مزبور برای اجرای کلی فعالیت های جاری پروژه مسئول خواهد بود.
