آفتابگردان با نام علمی Helianthus annuus و از تیره‌ی گل‌ستاره‌ای‌ها یا کاسنیان (Asteraceae) یکی از مهم‌ترین گیاهان روغنی جهان است و منشاء آن از آمریکای جنوبی می‌باشد. در قرن شانزدهم به وسیله‌ی اسپانیائی‌ها به اروپا برده شد و کشت آن در بسیاری از مناطق اروپا رایج گردید. و در پایان قرن نوزدهم برخی واریته‌های اصلاح شده‌ی آن مجددا به آمریکای لاتین و به‌خصوص آرژانتین که در آنجا آفتابگردان گیاه پراهمیتی است برده شد.
آفتابگردان نیاز به گرما و نور زیاد دارد؛ ولی به طول روز حساس نیست. این گیاه نسبتا به گرما و سرما مقاوم است. معمولا تا درجه حرارت ۱۰ درجه سانتیگراد را به خوبی تحمل می‌کند و یخبندان زود برخلاف ذرت و یا سویا به آفتابگردان آسیبی نمی‌رساند. به دلیل همین سازگاری کشت آن در دامنه‌ی وسیعی از شرایط اقلیمی رواج یافته است. آفتاب گردان به دلیل سیستم ریشه‌ای توسعه‌یافته‌اش نسبت به خشکی نیز مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد ضمن آنکه در اکثر خاک‌ها من‌جمله خاک های شنی و یا به‌نسبت شور می‌تواند به خوبی رشد کند.
ریشه‌ی اصلی گیاه آفتابگردان می‌تواند تا عمق ۳ متری خاک نفوذ کند. این گیاه ریشه‌های جانبی فراوانی نیز دارد. آفتابگردان بسته به واریته و شرایط محیطی می‌تواند از ارتفاع ۷۰ سانتیمتر تا ۵ متر رشد کند. برگ‌های بزرگ و کرک‌داری دارد که مانند خود گل به سمت نور گرایش داشته و تغییر جهت می‌دهند. یکی از تفاوت‌های بارز واریته‌های مختلف آفتابگردان در یک‌ساقه‌ای و یا چند ساقه ای بودنشان است. بدین ترتیب آفتاب گردان‌های تک‌ساقه یک طبق گل بزرگ دارند و آفتاب گردان های چند ساقه چند طبق گل کوچک‌تر. گل های آفتابگردان تا قبل از تلقیح آنچنان که مشهور است با حرکت آفتاب به سمت آن تغییر جهت می‌دهند اما بعد از تلقیح از حرکت باز ایستاده و اکثرا رو به شرق یا شمال شرقی ثابت می‌مانند که این مسئله می‌تواند در برداشت محصول آنها مفید باشد.
آفتابگردان ها اکثرا دگرگشن هستند و در نتیجه حشرات گرده‌افشان در باروری آنها نقش موثری دارند. گل های دوائر بیرونی طبق آفتاب گردان، عقیم و گل های دوائر درونی کامل می‌باشند. دانه های آفتابگردان فندقه هستند و رنگ های متنوعی بسته به رقم گیاه می‌توانند داشته باشند. درصد روغن آنها نیز متغیر بوده (حدودا از ۲۵ تا ۴۵ درصد) و معمولا هرچه پوست دانه ها نازک‌تر باشد درصد روغن نیز بیشتر خواهد بود. آفتابگردان ارقام زیادی دارد که از نظر ارتفاع آنها را به چهار دسته خیلی بلند، بلند، نیمه پاکوتاه و پاکوتاه تقسیم می‌کنند. ارقام پاکوتاه از ارزش اقتصادی کمی برای کشت برخوردار می‌باشند.
معمولا آفتابگردان را در مناطقی که بارندگی زمستانی مناسب دارد، به صورت گیاه دیم در بهار کشت می‌کنند. آفتابگردان را نباید بعد از گیاهانی مانند نخودفرنگی، چغندر، سیب زمینی یا سایر گیاهانی که بیماری‌های ریشه‌ای مشترکی دارند، کشت نمود و در یک مزرعه نیز نباید بیشتر از ۴ سال یکبار کشت شود. معمولا چه به صورت دیم و چه فاریاب عکس‌العمل کمی به کود نشان می‌دهد. بذر گیاه آفتاب گردان معمولا در دمای ۸ تا ۱۰ درجه جوانه می‌زند و برای جوانه‌زنی نیاز به رطوبت زیاد خاک دارد. کشت بذر می‌تواند با بذرکارهای معمولی یا بذرکار ذرت صورت گیرد و از آنجا که جهت طبق‌ها بیشتر به سمت شرق خواهد بود برای تسهیل برداشت بهتر است جهت ردیف های کاشت شرق به غرب باشد. تراکم گیاهان نیز بهتر است ۳ - ۲ گیاه در متر مربع باشد. برای عملکرد بهتر در کشت آبی می‌توان فاصله‌ی بین ردیف‌ها را ۷۵ - ۵۰ سانتیمتر و فاصله‌ی گیاهان روی ردیف‌ها را ۳۰ - ۱۵ سانتیمتر در نظر گرفت.
قبل از برداشت مخصوصا جهت مصارف روغنی مهم است که از رسیدن کامل دانه‌های آفتابگردان اطمینان حاصل شود چرا که طی دو هفته‌ی آخر رسیدن طبق‌ها گاه مقدار ماده خشک در بذر ها ۱۰۰ - ۵۰ در صد افزایش می‌یابد. معمولا برداشت زمانی صورت می‌گیرد که پشت طبق‌ها زرد رنگ و براکته‌های خارجی (برگ‌چه های پشت گل) قهوه‌ای شده باشند. البته در این مرحله هم ممکن است دانه‌ها تا ۵۰درصد رطوبت داشته باشند درصورتی که برای انبار کردن، بذرها باید کمتر از ۱۰ درصد رطوبت داشته باشند.
واریته‌های پابلند را اغلب با دست برداشت می‌کنند. عملکرد آفتاب گردان چیزی در حدود ۱.۵ تا ۲ تن در هکتار است. معمولا بیشتر آفتابگردان های کشت شده صرف مصارف روغن‌گیری می‌شود. روغن آفتابگردان از لحاظ ارزش غذایی با روغن زیتون قابل قیاس است. از نظر رنگ، دوام، و عدم بوی نامطلوب از بهترین روغن‌ها جهت تهیه‌ی مارگارین (کره‌ی گیاهی) و همچنین روغنی مناسب برای آشپزی محسوب می‌شود.
در مصارف صنعتی نیز از این روغن جهت تهیه‌ی صابون، رنگ و مواد آرایشی استفاده می‌شود. همچنین طبعا در برخی مناطق از جمله ایران بذر گیاه آفتاب گردان به صورت خام و یا بوداده مستقیما مصرف می‌شود. همچنین می‌توان از برگ‌های گیاه آفتاب گردان و همچنین کنجاله ی آن (که حاوی مقادیر مناسبی پروتئین است) جهت تغذیه‌ی دام بهره برد. چنانچه ساقه‌های این گیاه که حاوی ازت، کلسیم و پتاسیم است، در خاک دفن شود موجب حاصلخیزی آن می‌گردد.
