ارائه‌ی تعریفی دقیق از مواد سمی کار مشکلی است و اغلب مقدار ماده‌ی مورد مورد مصرف است که مشخص‌کننده‌ی سمی بودن یا نبودن ماده است. مواد فعال موجود در برخی گیاهان دارویی (آلکالوئیدها، گلوکوزیدها) سموم خطرناکی برای انسان هستند. در حالی که در صورت مصرف آن مقدار که در طب مشخص شده است داروهای بسیار مفیدی نیز می‌توانند محسوب شوند. حتی جمع‌آوری و تهیه‌ی چنین داروهایی نیز باید به‌وسیله‌ی متخصص انجام شود و مسلما تجویز آنها باید از سوی پزشک صورت بگیرد.
گیاهان دارویی سمی همه به یک میزان دارای سمیت نیستند. و این امر بستگی تام به شرایط رویشگاهی گیاه و زمان چیدن آن در طول روز، شدت مبادلات متابولیکی و دیگر عوامل دارد. در وهله‌ی اول چنین به‌نظر می‌رسد که این سموم برای زندگی گیاهان مضر هستند در صورتی که عملا حالت دفاعی گیاه را در برابر دشمنان طبیعی آن افزایش می‌دهند. به عنوان مثال هنگامی که حشرات (از نوع سخت پوستان) به برگ های بلادون (بذرالبنج) حمله می‌کنند، مقدار آلکالوئیدهای موجود در گیاه تا چهار برابر مقدار طبیعی می‌تواند افزایش یابد. (بلادون گیاهی شدیدا سمی است و داروهایی که محتوی آن هستند فقط بایستی به‌وسیله یک پزشک تجویز شوند.)
امروزه گیاهان دارویی سمی که از نظر داروسازی اهمیت دارند در مزارع مخصوص بزرگی کشت می‌شوند (دیجیتال {گل نگشتانه}، خشخاش، شاهدانه، گیاهان تیره سیب زمینی، زنگ و...). روش‌هایی نیز برای بالا بردن بازده مواد موثره ی آنها (نظیر کشت انواع انتخابی که دارای مقدار زیادی مواد سمی باشند و طرق خاص تهیه و عمل آوردن داروها) به‌کار گرفته می‌شوند. در عین حال گیاه می‌تواند مواد سمی را در قسمت‌های خاصی مانند برگ ها یا ریشه متمرکز کند. حتی سیب‌زمینی هم (گل و برگ تازه‌ی آن) گیاهی سمی است. برعکس غده‌های آن کاملا بی‌خطر است و ماده غذایی مطلوبی محسوب می‌شود.
در هنگام جمع‌آوری و عمل آوردن گیاهان سمی یا شدیدا محرک باید بسیار محتاطانه عمل کرد. نخست باید پادزهر های اصلی را شناخت و اصول اولیه‌ی درمان در صورت مسمومیت را به‌خوبی دانست. در وهله‌ی اول باید نوع گیاه مسموم کننده را مشخص کرد و در همه‌ی موارد باید جلوی انتشار سم در بدن را گرفت. بیمار باید حتی‌المقدور آرام باقی بماند تا مبادلات متابولیکی در بدن وی آهسته‌تر شود. خصوصا در مواردی که امکان فلج عضله‌ی قلب و بلوکه شدن سیستم تنفسی وجود دارد. (همیشه باید به‌سرعت پزشک را مطلع کرد.)
وظیفه‌ی اصلی در درمان‌های اولیه دفع مواد سمی از طریق شستشوی معده یا بوسیله‌ی مواد جذب‌کننده‌ی دیگر است. باید بیمار را به استفراغ واداشت. این کار را می‌توان به‌صورت مکانیکی (فرو بردن انگشت در گلو) یا با مواد تهوع آور (آب گرم، روغن) و در برخی مواقع توسط مسهل یا به کمک شستشو انجام داد. هنگامی که مسمومیت با اسهال همراه است، از دادن مسهل باید خودداری شود و برعکس باید از موادی که قدرت جذب زیادی دارند (زغال حیوانی، و برخی موارد، اکسید کلوئیدی منیزیم) استفاده کرد.
یک تریاق موثر در همه‌ی موارد عبارت است از مخلوط کردن دو قسمت زغال حیوانی (Charbon Animal) به علاوه یک قسمت اسید تانیک و یک قسمت اکسید منیزیم (انیدرید منیزیم). اکثر سموم گیاهی (آلکالوئید ها) تحت تاثیر اسید تانیک رسوب می‌کنند. به همین دلیل توصیه می‌شود به شخص مسموم چای چینی (که زیاد دم کرده و غلیظ و حتی سیاه باشد) داده شود. در صورت مسمومیت با سم محلول در چربی باید به شخص مسموم شیر خورانده شود. در صورت ضعف و نارسایی به علت مسمومیت قلبی باید یک قهوه‌ی غلیظ به شخص مسموم داد. کمپرس های گرم، دل‌درد شدید و قولنج را تسکین می‌بخشد.
برخی از سموم گیاهی به طور آنی اثر می‌کنند و برخی دیگر تدریجا و به نسبت فساد بیوشیمیک در بدن انسان اثر می‌کنند. (مسمومیت با قارچ ها، و در اکثر موارد به‌وسیله‌ی قارچ امانیت). اگر نوع مسمومیت مورد تردید باشد باید پزشک را خبر کرد و درمان‌های اولیه را روی مسموم انجام دارد و پزشک ضمن شستشوی معده پادزهر موثر و داروهایی برای تحریک جریان خون و فعالیت قلبی تجویز خواهد نمود.
