گردشگری بی‌قاعده بلای جان جنگل‌های کشور شده است. گردشگری که در دنیا نسخه‌ای شفابخش برای جلوگیری از برداشت‌های مستقیم نظیر قطع درخت و کسب درآمد با این شیوه بود، در ایران به بلایی تبدیل شده که دهیاران و استانداران را می‌آزارد. ارفع‌ده یکی از آن نقاط گردشگری است که به دلیل جاذبه‌های طبیعی و نزدیکی به دو مرکز استان یعنی ساری و تهران، هدف گردشگری خوبی است. اما جذب گردشگر خرج روی دست دهیاری این روستا گذاشته و مردم محلی را با تلی از زباله روبرو کرده است. کسب درآمد از محل اخذ ورودی هم پیچ و خم‌های خاص قانونی را دارد که سبب می‌شود، متولیان ده، از خیر آن بگذرند. نتیجه اینکه جمعه گذشته مردم ارفع‌ده به صورت خودجوش کمر همت به پاکسازی روستای خود بستند تا شاید گردشگران بیاموزند که نباید زباله‌های خود را در طبیعت رها کنند.
ارفع‌ده خیلی دور نیست. نزدیک به دو ساعت از تهران فاصله دارد. اگر سوار ماشین‌های قائمشهر شوید، باید در چاپارخانه، کمی آن طرف‌تر از پل ورسک، از ماشین پیاده شده و مسیر ارفع ده که در ارتفاع ۱۵۰۰ متری از سطح دریا واقع شده است را در پیش بگیرید. ارفع ده روستایی بر روی دامنه‌های البرز است. از پایین جاده اصلی فیروزکوه در ۷۰ کیلومتری قائمشهر و ۳۰ کیلومتری پل سفید و در مسیر فرعی راه ارتباطی تهران به مازندران قرار گرفته است. روستایی است بر روی دامنه‌های رشته کوه البرز که وقتی از پایین جاده به آن نگاه می‌کنید متوجه جاده پر پیچ و خم، غیر استاندارد و نیمه آسفالت شده‌ای که شما را به روستا می‌رساند، نمی‌شوید. جاده در دوران احمدی نژاد آسفالت شده است. اگرچه ارفع ده یکی از روستاهای شهرستان سواد کوه است اما در پایین جاده اصلا احساس نمی‌کنید که در حال سفر به روستایی جنگلی، آن هم در دل جنگل‌های هیرکانی هستید. در کنار جاده فیروزکوه، جز خشکی و چند درخت گز چیز دیگری قابل مشاهده نیست. هرچه پیچ‌های جاده را پشت سر می‌گذاری، سر و کله درختان هیرکانی پیدا می‌شود. بعد از روستا هم پوشش متراکمی از درختان جنگلی را می‌توانید مشاهده کنید. تک درختانی در میان پوشش سبز دامنه‌های کوه دچار خشکیدگی شده‌اند. شاهرخ جباری ارفعی، عضو شورایعالی جنگل که به تازگی بازنشسته شده است، توضیح می‌دهد که درختان خشک شده راش‌هایی هستند که به دلیلی نامعلوم خشک شده‌اند. قصد دارد به کمک گیاهپزشکان، برای گردوهای دست کاشت ارفع‌ده و راش‌هایی که به طور کامل خشک شده‌اند، نسخه‌ای بیابد. به من می‌آموزد که چگونه از دور نوع گونه‌ها را تشخیص دهم. توضیح می‌دهد که درختانی که پس از وزش باد، سطح زیرین برگ‌های آنها براق و سفید به نظر میرسند، بلوط هستند.
به اعتقاد جباری، ارفع‌ده از پای کوه تا خود روستا دارای سه نوع آب و هواست. در پای کوه شاهد آب و هوای بیابانی و ظهور عناصر گیاهی نظیر گز هستیم و در روستای ارفع‌ده، آب و هوا نیمه مرطوب شده و درختان جنگلی هیرکانی ظاهر می‌شوند. وی مردم روستا را هم به چند دسته تقسیم می‌کند. به اعتقاد این عضو شورایعالی جنگل، مردم روستا به گروه جنگل‌نشینان بومی (که از دیرباز در روستا ساکن بوده‌اند)، خوش نشینان مولد (که در شهر ساکن بوده و در روستا باغ داشته و به تولید محصولات کشاورزی مشغول هستند)، خوش‌نشین (جمعیتی که تولید ندارد و روزهای آخر هفته و یا در تعطیلات در منازل خود در روستا ساکن می‌شوند) و ویلانشینان شهری، تقسیم می‌شوند.
گردشگرانی که تغییر می‌آفرینند
روستا بافت خود را حفظ نکرده است. در لابه‌لای خانه‌هایی که ویلانشینان شهری و جمعیت خوش‌نشین با مصالح کاملا به روز و شهری یعنی سنگ مرمر و تیرآهن و غیره ساخته‌اند، چند خانه روستایی چوبی و گلی هم دیده می‌شود. در روستای ارفع‌ده، حتی کسانی هستند که بر خلاف قوانین، خانه‌ای چهار طبقه ساخته‌اند. در جمعه‌ای که مردم تصمیم گرفته‌اند زباله‌های ده را جمع کنند تا شاید گردشگران بیاموزند که در زمان استفاده از طبیعت چگونه با آن برخورد کنند، سیل گردشگر به سمت ارفع‌ده سرازیر شده است. ماشین‌هایی با مدل‌های مختلف در هر گوشه‌ای از روستا پارک شده و صدای دست و شادی خوش نشینانی که احتمالا با دوستان خود آخر هفته را در ارفع‌ده می‌گذرانند، به گوش می‌رسد. اما مردم روستا که در مسجد ده دور هم جمع شده‌اند، متحد می‌شوند که زباله‌های گردشگران، به ویژه پلاستیک‌ها را از دل طبیعت جمع کنند. دسته‌های داوطلب جمع‌آوری زباله در سطح روستا توزیع شده و کوچه به کوچه، گذرگاه به گذرگاه از زیر آقطی‌های رشد کرده در بستر مسیرها و کنار دیوارها، انبوهی از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی را جمع می‌کنند. بهرام قبادی دهیار ارفع‌ده در پاسخ به اینکه زباله‌های جمع‌آوری شده را به کدام نقطه منتقل می‌کنید، از کمبود منابع مالی برای ساماندهی زباله‌های این روستا خبر می‌دهد. به گفته وی زباله‌ها ماهانه ۵۰۰ هزار تومان خرج روی دست ده باقی می‌گذارد زیرا هفته‌ای یکبار و در مواقع پر ترافیک گردشگر دو بار، یک ماشین جمع‌آوری زباله از اوریم رودبار به این منطقه اعزام شده و زباله‌ها را با خود می‌برد. البته از آنجا که در شمال همواره با مشکل دفع زباله مواجه هستیم، احتمالا زباله‌های ارفع ده را به جنگل دیگری منتقل می‌کنند!
دهیار ارفع‌ده بر این باور است که ۵۰ درصد زباله‌های روستا به‌وسیله گردشگران تولید می‌شود اما اگر آنها بخواهند برای جبران کسری بودجه، از گردشگران ورودی بگیرند، باید هفت خوان رستم را طی کنند. اول باید با شورای بخش مرکزی هماهنگ کنند، این شورا نیز باید در کمیته انطباق، درخواست‌ها را مطرح کرده و در صورت موافقت با این تصمیم، دهیاری باید سرویس بهداشتی و خدمات متنوع دیگر برای گردشگران در نظر بگیرد تا بتواند به ازای ورود هر گردشگر، ورودی ناچیزی اخذ کند.
به اعتقاد قبادی ارفع‌ده جاذبه‌های زیادی دارد. چشمه‌های مختلف، امامزاده و جنگل مشرف به روستا بسیار جذاب هستند اما شیب ملایم کوه ارفع‌ده که حتی یک بچه ۱۰ ساله هم می‌تواند آن را بپیماید، جاذبه‌ای است که می‌تواند خانواده‌ها را به این روستا بکشاند. وی درباره میزان مراجعه گردشگران به روستا می‌گوید: "در زمستان هر هفته ۳۰ خانوار و در فصول پر تردد، ۲۰۰ خانوار به روستا مراجعه می‌کنند. آخر هفته‌ها حتی در زمستان هم ارفع‌ده شلوغ بوده و پذیرای گردشگران است".
نگرانی از تغییر فرهنگ روستا
کوهنوردان از امنیت ارفع‌ده راضی هستند. آنها می‌گویند که وقتی ماشین را در ده رها کرده و به قله می‌روند، مطمئن هستند که هیچ آسیبی به ماشینشان وارد نخواهد شد. تعدادشان هم چندان کم نیست. انگیزه‌شان از حضور در منطقه و صعود به قله ارفع‌کوه، استفاده از فضای جنگلی زیبای مسیر است. تعداد گردشگران ارفع ده زیاد است. گروهی از گردشگران به جای صعود به قله اقامت در کنار چشمه‌های این روستا را انتخاب می‌کنند. اما با وجود رضایت گردشگران، مردم روستا نگرانی‌هایی دارند. آنها که از شیوه پوشش گردشگران و عدم رعایت شئونات توسط آنها راضی نیستند، نگرانند که فرهنگ روستا آسیب ببیند. پرویز جهانگیری یکی از روستاییانی است که در شهر ساکن است و مثل بسیاری از جوانان سه دهه پیش، روستا را ترک کرده و در نقطه‌ای دیگر ساکن شده است اما سرزمین پدری را هم رها نکرده است. وی بخشی از زمین‌های خود را با استفاده از آب چشمه نزدیک به این زمین، با در نظر گرفتن حق‌آبه حیات وحش گردو کاری کرده و قصد دارد در ملک پدری خود، گردشگر بپذیرد اما حاضر نیست هر گردشگری را به خانه خود راه دهد زیرا با هنجار شکنی‌های رایج مخالف است.
به اعتقاد وی عدم رعایت اصول توسط گردشگران، برای روستا معضلاتی را ایجاد کرده است و دلیل این مسئله نیز فراهم نشدن زیرساخت‌های لازم برای توسعه گردشگری است.
مردم روستای ارفع‌ده با خشک شدن چشمه‌های متعدد روستا راهی به جز توسعه گردشگری برای کسب درآمد ندارند اما از آنجا که نقشه راهی در دست آنها نیست، نمی‌دانند چگونه باید با این صنعت درآمدزا اما مخرب در ایران، کنار بیایند. شاهرخ جباری ارفعی می‌گوید: جنگل‌های ارفع‌ده دارای طرح‌های جنگلداری غیر تولیدی بوده است. طرح‌ها توسط دارویش خانلری نوشته شده است اما هیچ‌گاه مجری برای این طرح‌ها پیدا نشده است. وی نیم نگاهی هم به مشکلات روستای کمر پشت که درست رو به روی ارفع ده بر روی دامنه‌های البرز و در آن سوی جاده واقع شده دارد و بیان می‌کند: معدن فلوئورین نزدیک این روستا، غار اسپهبد خورشید به عنوان یک جاذبه گردشگری را به شدت تهدید کرده و بر گردشگری منطقه تاثیرگذار است. وی می‌گوید: بر اساس قانون، غارها ۵۰۰ هکتار حریم دارند اما این حریم توسط صاحبان معدن فلوئورین روستای کمرپشت رعایت نشده است.
با گذشت زمان، خورشید به تدریج به وسط آسمان نزدیک می‌شود و قرار پاکسازی روستا هم ساعات پایانی خود را طی می‌کند. طبق قرار قبلی، روستاییان تا ظهر روز جمعه زباله‌های گردشگران را جمع‌آوری و در مقابل مسجد روی هم انباشتند. حاصل این تلاش نیم روزه، یک وانت آبی مملو از زباله‌هایی بود که مردم نمی‌دانستند بهتر است آنها را بسوزانند و یا در انتظار ماشین حمله زباله رودبار، زباله‌ها را در گوشه‌ای از روستا باقی گذارند.
