بحث کشاورزی و مشکلات آن در ایران چیز تازه ای نیست. اگرچه تامین امنیت غذایی از مهمترین مسائل دولت در سالهای بعد از انقلاب بوده است، اما هنوز مدیریت واحدی برای تولید کشاورزی در کشور طراحی نشده است. به همین خاطر بخش های مختلف کشاروزی هریک با فراز و فرود سود و زیان به راه خود ادامه می‌دهند. همه اظهار نارضایتی دارند، دولتی ها هم ادعای حمایت از تولید و کشاورزی. اما بوی بهبود از بخش کشاورزی هنوز شنیده نشده. و اینبار برنج کاران از شرایط خود ناراضی هستند. از نبود مدیریت تولید، عدم سیاست گذاری و حمایت از قیمت تمام شده، ماشین الات فرسوده می‌گویند. احمد عالی مدیر عامل اتحادیه زراعت کاران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه چرا برنج داخلی گران تمام میشود گفت: هزینه تولید برنج برای کشاورزان ما مقرون به صرفه نیست و برنج کار انگیزه ی لازم برای تولید برنج را ندارد و به دلیل نبودن بودجه، اراضی زیر کشت تبدیل به ساختمانها و ویلا ها میشود.
سیاست های وزارت جهاد کشاورزی باید 6 ماه قبل از تولید با برنامه ریزی به صورت سیاست های کلان در اختیار سازمان های جهاد کشاورزی استان ها و بهره برداران کشاورزان برنج کار قرار بگیرد ولی متاسفانه این چنین نیست. وی یکی از مشکلات مهم کشور را ورود بی رویه برنج به کشور و استان ها اعلام کرد و دلیل آن را نبودن قیمت تضمینی مشخص از سوی دولت برای کشاورز دانست و گفت: کشاورز و برنج کار باید از قبل بداند که یک محصول برایش مقرون به صرفه است یا نه؟ وقتی زمان برداشت برنج آغازمی شود با افزایش واردات ، قیمت های واقعی گذشته نزول پیدا می کند و در این زمان قیمت تمام شده محصول برای کشاورز مشخص نیست و نمی تواند با قیمت مناسب محصولات خود را به فروش برساند. به د لیل ورود بی رویه برنج و عدم حمایت دولت صدمات زیادی به برنج کار وارد می شود.
سطح زیر کشت برنج در استان مازندران حدود 230هزار هکتار است و 4/1 میلیون تن تولید استان مازندران است و 40% تولید برنج کل کشور در استان مازندران است. عالی مشکل دیگر را در اراضی سطح زیر کشت استان ها به صورت خرد دانست و گفت: استان گلستان بهره بردارانش خیلی کم و سطح زمین زیاد است و خرد بودن اراضی هزینه تولید و شرایط کاشت را برای برنج کار سخت و پر هزینه می کند. مدیر عامل اتحادیه زراعت کاران ادامه داد: نیاز مصرفی کشور با تولید برنج در استان مازندران و گیلان و گلستان در شرایط مطلوب نیست ناچارا دولت مجبور به واردات برنج می شود اما واردات ما بیشتر از ظرفیت نیاز است، به همین دلیل بازار اشباع میشود و قیمت برنج کاهش می یابد. از سوی دیگر مصرف کننده رغبتی به ارقام پر محصول ندارد و تمایل بیشتری به رقم های طارم محلی به دلیل طعم و بو و پخت مطلوب این محصولات را دارد.
عالی نکته مهم دیگر را عدم مرغوبیت بذر برنج دانست وگفت: تولید بذر یک فرایند خاص دارد و باید تحت نظارت شرکتهای تولید بذر، از جمله اتحادیه زراعت کاران و شرکت های خدماتی حمایتی و سازمان تعاون روستایی قرار گیرد. آن ها پیمانکارانی را انتخاب می کنند تا بذر مادر مرغوب را در اختیار تولید کنندگان قرار دهند. قراردادی تحت عنوان پیمانکاری تحت نظارت شرکت های تولید بذر با همراهی موسسه ثبت نهاد بذر کشاورزی، موسسه برنج و مدیریت زراعت بسته و مراحل کاشت، داشت و برداشت را با نظارت نهادهای فوق و کنترل نهایی مزرعه انجام می شود. تولید کننده بذر در شرایط سخت، عملیات تولید بذر را انجام میدهد و از سوی دیگر درآمد برنج کار را تولید کننده بذر ندارد.
وی ادامه داد: برای تولید کننده بذر تکلیف شده 20 درصد ارزش بذر را در مرحله برداشت نهایی و کنترل نهایی نسبت به قیمت پایه از پیمانکار می خرند و پیمانکار انگیزه لازم را برای تولید بذر ندارد. چون تفاون زیادی بین قیمت بازار و قیمت شلتوک خریداری شده نیست و همچنین به دلیل فرآیند سخت تولید بذر که باید زمان برداشت آن دو مرحله ای انجام باشد، 1) برداشت مستقیم 2) کنترل رطوبت استاندارد بذر و رعایت تمام نکات و معیارهای شرکت ها و مراکز تحقیقات ثبت نهاد بذر می باشد. وی خاطر نشان کرد: وزارت جهاد کشاورزی و کمیته فنی بذر کشور حمایت های لازم را از تولید کننده بذر انجام نمی دهند تا بذر مرغوبی در اختیار شرکت های تولید بذر قرار گیرد. قیمت های مناسبی برای تولید کنندگان بذر درنظر گرفته نمی شود تا ایجاد انگیزه برای تولید کننده شود.
عالی افزود: دولت در حوزه برنج پرمحصول یک سری قیمت های تضمینی تعریف کرده است. اما ساز و کار آن مورد رضایت کشاورز نیست و قیمتهای بسیار پایینی نسبت به هزینه های کاشت و برداشت جهت تولید برنج تعیین شده و کارشناسی لازم صورت نگرفته است و برای کشاورز مقرون به صرفه نیست . قیمت اعلام شده دولت در سال زراعی 96- 95 قیمت شلتوک شیرودی را هر کیلو 4300 تومان و ندا را هر کیلو 2850 تومان است. حتی همین مبلغ را هم خریداری نمی کند و کشاورز با محاسبه ارزش افزوده و قیمت زمین و غیره اگر پول خود را در بانک بگذارد درآمد بیشتری دارد. درحالیکه به نظر من قیمت شلتوک "ندا" حداقل هر کیلو "3300" تومان و شلتوک "شیرودی" 4600 تومان باید باشد. ولی در مرحله تولید شلتوک به برنج دولت خریدهای تضمینی را به هیچ صورت انجام نداده، ولی در سال های گذشته مراکز خرید تضمینی برای برنج پرمحصول را تعیین کرده بود. ولی متاسفانه امسال این مراکز را مشخص نکرده. با خریدتضمینی کشاورز اعمال سلیقه بیشتری را برروی محصول دارد و می داند چه محصولی را کاشت و تولید کند. در این حالت کشاورز اختیار کشت خود را خواهد داشت.
مدیر عامل اتحادیه زراعت کاران مازندران گفت: کارشناس های رتبه اول وزارت کشاورزی توان و دید عمیق را در شرایط بازار ندارند و با توجه به تورمی که در جامعه حاکم است و قیمت های تمام شده بر محصولات کشاورزی نمی توانند سیاست های خود را اجرا کنند. کارشناسان توان ارائه یک برنامه از مراحل کاشت، داشت، برداشت و هزینه های تمام شده را ندارند. آنها نمی توانند تورم کشور را برآورد کنند و همیشه قیمت ها را با تاخیر اعلام می کنند. البته دولت ورود برنج به استان مازندران را ممنوع اعلام کرد و این اتقاق خوبی است، ولی این همه مشکل را حل نمی کند. ما در گمرکات کشور برنج های غیر قابل ترخیص داریم و این موضوع مطرح است که چرا اجازه ورود داده شده ؟ این موضوع ضعف دولت و وزارت جهاد کشاورزی را نشان می دهد. باید در واردات برنج کشور کنترل نهایی داشته باشیم و باید جستجو شود که در پشت صحنه چه اتفاقاتی میافتد؟
عالی در پایان سخنان خود گفت: هم اکنون کشورهای پیشرفته دنیا و کشورهای هم جوار ما در زمینه تولید محصول همکاری زیادی با کشاورزان دارند. آنها دارای امکانات مدرن هستند به عنوان مثال جنوب شرقی آسیا در کشت برنج موفق عمل کرده و بهترین برنج دنیا را در دست دارد، دلیل آن این است که سیاست های درست اعمال می شود و حمایت های لازم از کشاورز انجام می شود و کشاورزان دغدغه آنچنانی ندارند. ولی متاسفانه ما هنوز سیستم مکانیزه نداریم و ماشین آلات ما فرسوده هستند. چرا خودروهای شخصی گران قیمت راحت به داخل کشور وارد می شود، ولی کشاورزان ما ماشین آلات کشاورزی فرسوده را به کار می کشند و تمام این مسائل زنجیر وار جهت تولید مناسب محصول باهم در ارتباط است. اما بر اساس آمار گمرک از ابتدای سال جاری تاکنون یک میلیون و ۵۴ هزار تن برنج به ارزش حدود ۹۹۶ میلیون دلار به کشور وارد شده است که این واردات بیش از شش درصد از وزن و چهار درصد از ارزش کل واردات را در این مدت به خود اختصاص داده است.
از سوی دیگر واردات برنج در این مدت، نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد ۸۶ درصدی از لحاظ وزنی و ۱۰۸ درصدی از لحاظ ارزش دلاری داشته است. بر اساس آمار گمرک در شش ماهه نخست سال گذشته، ۵۶۵ هزار تن برنج به ارزش ۴۷۷ میلیون دلار به ایران وارد شده بود. این در حالی است که سید راضی نوری – عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی – صحبت از واردات بیش از یک میلیون و ۸۰۰ تن برنج به کشور کرده و گفته است که در صورت صحت این موضوع، ظلم در حق تولید داخلی و خیانتی به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی صورت گرفته است.
آمار گمرک نشان میدهد که میزان واردات برنج در نیمه نخست سال جاری بیش از یک میلیون تن بوده است. بر اساس تازه‌ترین آمار گمرک از تجارت خارجی شش ماهه کشور، برنج نیمه سفید شده یا برنج کامل سفید شده حتی صیقلی یا براق شده با کد تعرفه ۱۰۰۶۳۰۰۰ مهم ترین محصول وارداتی به کشور بوده و در صدر جدول اقلام عمده وارداتی به ایران قرار گرفته است. با این حال آمار گمرک نشان میدهد که حجم برنج وارد شده به کشور از مبادی رسمی و قانونی در شش ماهه نخست سال جاری برابر یک میلیون و ۵۴ هزار تن است.
