1398/10/30 6192

جیبرلین از جمله هورمون های موثری است که در باغبانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هورمون چنانچه به‌جا مورد استفاده قرار گیرد ممکن است میزان رشد گیاهان را افزایش داده، موجب بکرزایی، حذف هسته، بزرگ‌تر شدن میوه ها و افزایش محصول کشاورزی گردد.

هورمون جیبرلین و تاثیرات آن بر گیاه و میوه

ماده‌ی شیمیایی جیبرلین اولین بار در دهه‌ی ۲۰ میلادی یعنی نزدیک به ۱۰۰ سال پیش توسط ژاپنی‌ها کشف شد. آنها پی‌بردند که بوته‌های برنجی که مورد حمله‌ی قارچی به نام «Gibberella Fujikuroi» قرار می‌گیرند رشد بیش‌از اندازه‌ای کرده و برگ‌هایشان زرد می‌شود. در واقع آنها متوجه شدند که ماده‌‌‌ای که آنها جیبرلین نامیدند و توسط قارچ‌ها تولید می‌شد مسئول اصلی این بیماری در گیاهان است. بعد از جنگ جهانی دوم دانشمندان غربی نیز کم‌کم با این ماده آشنا شدند و توانستند بیش از ۵۰ نوع از آن را کشف کنند. معروف‌ترین جیبرلین‌ها جیبرلیک‌اسید است که در بسیاری از گیاهان یافت می‌شود. پیچیدگی این ماده موجب می‌شود که به دست‌آوردن آن از طرق مصنوعی میسر نبوده و همچنان تولید آن وابسته به کشت قارچ و عصاره‌گیری از آن باشد.

جیبرلین ها می‌توانند اثرات زیادی روی رشد و تولید مثل گیاهان داشته باشند. عمده‌ترین تاثیر آنها افزودن رشد طولی گیاهان می‌باشد که با افزایش فاصله‌ی میان‌ گره‌ها حاصل می‌شود. این اثر را می‌توان در برخی گیاهان و ارقامی از غلات و حبوبات یا گیاهان زینتی مشاهده کرد که به دلایل ژنتیکی فاقد توان تولید این هورمون بوده و در نتیجه پاکوتاه هستند. محلول پاشی مداوم جیبرلین رشد این گیاهان را به حالت عادی برمی‌گرداند. تاثیر دیگر جیبرلین شکستن دوره‌ی استراحت در بذر‌های بسیاری از گیاهان است که معمولا نیاز به دیدن دوره‌ای از سرما برای جوانه زدن دارند. همچنین با این هورمون می‌توان جوانه‌های گیاهان چوبی را نیز بدون سرما دیدن فعال کرد. جیبرلین توانایی تحریک تولید میوه‌ی بیشتر و کمک به رشد برخی میوه‌ها و افزودن به اندازه‌ی آنها را نیز داراست. ضمنا در برخی سبزیجات (مانند ترشک) این ماده می‌تواند موجب به تاخیر افتادن پیری و البته در برخی دیگر (چون لوبیا) تسریع پیری گردد.

بیشترین استفاده‌ای که در سطح گسترده از جیبرلین ها به خصوص جیبرلیک اسید می‌شود بالا بردن میزان محصول انگور می‌باشد. اگر هورمون‌پاشی با جیبرلین قبل از باروری (۱۰ روز قبل از ریزش گلبرگ‌های گل) صورت گیرد معمولا موجب از بین رفتن مادگی و درنتیجه بدون هسته‌شدن حبه‌های انگور می‌شود. در اثر این فرآیند تعدادی از حبه‌ها می‌ریزند که این کار در ارقامی که خوشه‌های فشرده‌ای دارند موجب بالا رفتن کیفیت محصول و درشت‌تر شدن انگورهای باقی‌مانده می‌شود. البته در برخی ارقام، مانند انگور سیاه فارس که ریزش زیادی دارد این هورمون می‌تواند اثری برعکس داشته و مانع ریزش دانه‌ها شود. اما محلول‌پاشی پس از باروری و تشکیل شدن حبه‌ها موجب درشت‌تر شدن حبه‌ها و مجموعا افزایش محصول می‌گردد. این اثر در انگورهای بدون هسته بیشتر خود را نشان می‌دهد.

در کل جیبرلین قابلیت بکرزایی را در گیاهانی که به‌طور طبیعی امکان آنرا داشته باشند افزایش می‌دهد. لذا در برخی ارقام سیب و گلابی که بدلایلی با گرده‌افشانی اندکی مواجه بوده‌اند، با محلول‌پاشی جیبرلین می‌توان گل‌ها را مجبور به تولید میوه کرده و میزان محصول را افزایش داد. این روش ممکن است حتی در برخی میوه‌های هسته‌دار مانند زردآلو و هلو نیز جواب بدهد که البته میوه‌ی حاصله فاقد هسته خواهد بود. همچنین برای به‌تاخیر انداختن رسیدن برخی میوه‌ها مانند خرمالو و مرکبات نیز از جیبرلین استفاده می‌کنند.

مقاله اختصاصی گروه تدوین محتوای اگرونیک
استفاده از این مطلب و انتشار آن، با ذکر نام اگرونیک و درج لینک www.agronic.ir بلامانع می باشد.

منبع

اصول باغبانی/ خوشخوی و همکاران

کلیدواژه: