Crataegus spp.
Crataegus arona L.
Hawthorn
Rosaceae
زالزالک ها درختچههایی هستند با ارتفاع حدودی ۴ تا ۸ متر و از خانوادهی رزاسه و از جنس ولیک که اکثرا خارهایی کوتاه، برگهایی کوچک دندانهدار و میوههایی گرد و سیبیشکل با قطری حدود ۱ تا ۲ سانتیمتر به رنگ زرد یا سرخ و بعضا هم سیاه دارند. این گیاه در اروپا، آناتولی، خاورمیانه و از جمله در مناطق کوهستانی زاگرس و البرز ایران پراکنده میباشد. میوههای درخت مذکور که در فارسی به آن زالزالک گفته میشود در شمال گاها با نام سرخولیک در برخی مناطق کردزبان به عنوان گویش یا کویشک و در میان ترکزبانان با نام یمیشان شناخته میشود. خار دار بودن و پرپشتی شاخوبرگ این درختان آنها را به گزینهی مناسبی برای کشت در فضای سبز با مصارف زینتی و یا جهت ایجاد مانع و حصار سبز بدل ساخته است. در گذشته اروپائیان این درختان را حامل اصلی باکتری Erwinia تشخیص داده بودند که در گیاهان خانوادهی رزاسه شیوع زیادی داشت.
![](/./images/post/2019/08/13/آشنایی-با-درخت-زالزالک-یا-ولیک-1120.jpg)
دستکم از میان گونههای درخت ولیک میتوان به C. aronia که بیشتر به عنوان زالزالک شناخته میشود؛ C. astrosanguinea که در درهی چالوس و ارسباران و کردستان پراکنده است و گاه تا ۱۲ متر مرتفع میباشد؛ C. meyeri که در تالش و ارسباران و زاگرس مشاهده شده و نهایتا تا ۴ متر رشد میکند؛ C. microphylla با پرکندگی در جنگلهای شمال و زاگرس؛ C. monogyna یا زالزالک پرپر که با گلهای بهارهی زیبایی که دارد کشتاش به عنوان درخت زینتی رایج است؛ C. pentagyna که در جنگلهای شما میروید و خارهایی معدود دارد؛ C. pontica با شاخههایی بدون خار و موارد دیگر اشاره کرد.
![](/./images/post/2019/08/13/آشنایی-با-درخت-زالزالک-یا-ولیک-2249.jpg)
جنس ولیک یا زالزالک دارای گونهها و ارقام بسیاری است که بعضا تفاوتهای اندکی با هم دارند و در مناطق مختلف جغرافیایی ایران پراکندهاند. در اکثر واریتههای این گیاه روی برگها تیرهتر از سطح زیرین آن میباشد؛ گلآذین ها ۳ الی ۱۰ گل با دمگلی نسبتا بلند و هر گل ۱ تا ۵ خامه و پنج گلبرگ سفید تا صورتی دارد و طبیعتا میوهها نیز بسته به گونه ۱ تا ۵ هسته خواهند داشت. پوست تنه و شاخههای این درختان در ابتدا به رنگ قهوهای و با بریدگیهای زیاد بوده اما بعدا صاف میشوند و به رنگ خاکستری تغییر رنگ مییابند. نام Crataegus به نظر میرسد از واژهی یونانی Kratos به معنی محکم اقتباس شده است و اشاره به چوب سخت درخت زالزالک دارد که بعضا در ساخت اسلحه و یا تهیه سایر ابزارآلات چون چوب تبر کاربرد دارد.
میوه، برگها و گلهای زالزالک دارای خواص دارویی میباشند. میوههای این گیاه که خوراکی هستند حاوی اسیدهای آلی، تاننها، نوعی اسانس روغنی، پکتین، ویتامین سی و مجموعهای از ویتامینهای B هستند. این مواد تحت نظر پزشک جهت درمان ناراحتیهای قلبی، میگرن، کمخوابی و تنظیم فشار خون مصرف میشوند. گل های زالزالک نیز جهت مصارف دارویی در اوایل گلدهی چیده و خشک میشوند. گفته شده این گل ها حاوی گلوکوزید، کریسترین، فلاون و برخی اسانسهای روغنی میباشند و جهت تسکین بیماریهای عصبی، درمان آرترواسکلروز و پایین آوردن فشار خون مورد استفاده قرار میگیرند.