در تاریخ سرزمین ایران، آب همواره مقولهای استراتژیک بوده و در شکلگیری جریانهای اجتماعی ایفای نقش کرده است. موقعیت جغرافیایی ایران، اقلیم عمدتاً گرم و خشک آن و نیز سهم ناچیز از منابع آب شیرین جهان، همه و همه سبب شده که در دهههای اخیر بحران کمآبی به دغدغهای ملی مبدل شود.، عدم دسترسی به منابع پایدار آب و اتکای صرف به نزولات جوی از یک سو و عدم تدوین سیاستهای جامع و موثر در حوزه مصرف به ویژه در حوزه کشاورزی از سوی دیگر، موضوع آب را به یک بحران جدی زیستمحیطی بدل کرده است هرچند که این بحران به تدریج عمیق تر شده و وجوه دیگری نیز به خود گرفته است.
آنچه مبرهن است اینکه مدیریت مساله آب باید در دو بعد اصلی و به صورت همزمان صورت پذیرد؛ نخست بعد تامین منابع و سپس بعد توزیع و مصرف بدین معنا که آنچه در خلال دهههای اخیر شاهد آن بوده ایم، بخش عمده جدیت دولتها بر مدیریت توزیع و مصرف منابع آبی متمرکز بوده و میتوان ادعا کرد که عنصر مدیریت تامین منابع، به کل مغفول مانده و به صرف اتخاذ راهکارهای موردی، کوتاه مدت و بعضا مخرب بسنده شده، سیاستهایی همچون بهره برداری بی منطق از منابع آب های زیرزمینی که نه تنها گره از مشکل کم آبی باز نکرده بلکه خود مشکلاتی بس پیچیده تر را سبب شده است.
علاوه بر این، از واکاوی تجارب سایر ملل میتوان چنین نتیجه گرفت که اکثریت قریب به اتفاق کشور هایی که موفق به مدیریت بحران در زمینه دسترسی به آب شیرین شده اند، جملگی از فناوری های علمی جدید همچون شیرین کردن آب دریاها و نمک زدایی منابع آبی موجود بهره بردهاند. امروزه روشهای متنوعی در انجمنها و جوامع پژوهشی جهان به عنوان تکنولوژی های آب شیرین کن پیشنهاد شده که برخی از آنها مورد تایید نهادهای علمی بینالمللی هستند. در واقع در ماهیت امر که بهره مندی از منابع آب دریاها و به خدمت گرفتن آن جهت مصارف انسانی از جمله در کشاورزی، صنعت و نیز آب شرب است، اتفاق نظر وجود دارد و اختلاف نظرها صرفا معطوف به روش هاست بهگونهای که هر روش سعی در بالا بردن راندمان و تسهیل و تسریع روش های پیشین داشته و کاهش هزینه ها را هدف قرار داده است.
به عنوان مثال، یکی از این فناوری ها، تکنولوژی شیرین کردن آب دریا به روش انجمادی است که در سالهای اخیر در مجامع علمی کانادا به ثبت رسیده و موفق به کسب تاییدیه رسمی سازمان تحقیقات ملی این کشور (NRC) شده است که انجمن بازرگانان کانادا و ایران (CIBA) موفق به اخذ تاییدیههای لازم برای ارسال این تکنولوژی به ایران شده است. جالب آنجاست که طرف کانادایی خود نیز علاقمند به حضور در ایران است و بابت ارایه این تکنولوژی به ایران پولی نمی خواهد! اما علاقمند به مشارکت است که امیدوار است مورد توجه مسئولین و بخش خصوصی در این زمینه قرار بگیرد. در این روش برخلاف سایر روشهای متعارف، آب دریا در قالب فرآیندی علمی به اشکال مختلف برودتی تغییر وضعیت داده و برای مصارف مختلف صنعتی و تجاری به خدمت گرفته میشود. درانتهای این فرآیند، محصول نهایی که همان آب شرب است استخراج شده و به مصارف انسانی تخصیص مییابد.
نکته قابل تامل در این روش این است که از محل درآمد حاصل از فروش محصولات برودتی و سایر خدمات جانبی آن، بسیاری از هزینههای فرآیند شیرین سازی جبران شده و آب شرب با قیمت قابل قبول در اختیار مصرف کننده قرار میگیرد. این در حالیست که در بخشهایی از چرخه عملکرد این سیستم، میتوان از انرژی پاک و رایگان خورشیدی نیز بهره جست، که موجب کاهش بالایی در مصرف برق نیز میشود. با کمی تدقیق و تامل در روشهایی از این دست چنین به ذهن متبادر میشود که با توجه به دسترسی ایران به منابع آب های گرم و نیز دسترسی فراوان به نور آفتاب و امکان حصول انرژی خورشیدی، بهره مندی از این گونه فناوری ها میتواند به عنوان مفری برای گذار از بحران کم آبی ایفای نقش کند.
بی شک تغییر نگرش ها و رویگردانی از روشهای غیر علمی در مقوله مدیریت آب، گام نخست در برون رفت از بحرانی است که سالهاست گریبانگیر ایران شده است. سیاستگذاری بر مبنای بهرهمندی از فناوری های روز دنیا و نیز تکیه بر توانمندیهای جغرافیایی و انسانی، هم راستا با سیاستهای اقتصاد مقاومتی بوده و بانی گذار از این چالش جدی خواهد بود.
