از اواسط تابستان تا اواسط پاییز گیاه گشنیز، چترهای گل زیبا و به رنگ سفید و گاهی صورتی شکوفه می‌کنند و بویی شبیه ساس توت می‌دهند، همین گل ها سپس به میوه های سبز یا همان تخم گشنیز تبدیل می‌شوند که به محض رسیدن، از گیاه جدا می‌شوند و می‌ریزند. این دانه‌ها حاوی مواد چرب و مواد پروتئیک، مواد سلولزی، پتاسیم، کلسیم، ویتامین ث و آ و اسانس می‌باشند. گشنیز از نظر حکمای طب سنتی دارای خواص ضدعفونی کننده مجاری ادراری، نیرو دهنده، مقوی مغز و قلب و معده، قاعده آور، ضد صرع، خواب آور، محلل غذا، ضد کرم، محرک اشتها، ضد افسردگی و وسواس، ضد سردرد، کاهش میل جنسی، ضد استفراغ، هضم کننده غذا، ادرار آور، ضد تشنج است. اگر تازه آن با شکر مصرف شوند اشتها آور و خواب آور و ضد تخمه (بدبویی آروغ و فساد غذا در معده) و پودر دانه اش ضد التهاب معده می‌باشد. گشنیز در موارد وسواس و هیستری، رفع خفقان، بیماری‌های عفونی مختلف و تب مورد استفاده قرار می‌گیرد. برگ گشنیز بیشتر به صورت تازه، یکی از پر طرفدارترین سبزیجات است.
خواص و مضرات تخم گشنیز:
میوه گشنیز یکی از مهمترین منابع اسانس در صنایع دارو سازی و آرایشی و بهداشتی است، تخم گشنیز دارای اثر ضد میکروب و درد و نفخ، ضد اسپاسم، مقوی معده، محلل غذا، اشتها آور، ضد درد سینوزیت و گوش و چشم و دندان است. در مواردی که مسمومیت بر اثر پیدایش تخمیرهای عفونی در روده پیش می‌آید، با خاصیت ضد باکتری که دارد، اثر مفید ظاهر می‌گردد. در طب قدیم برای سردرد و سینه درد و سرفه و آسم، اغلب آن را در چپق می‌ریختند و می‌کشیدند.
دیگر خواص گشنیز:
از گرد دانه گشنیز به میزان ۲ تا ۵ گرم مخلوط با عسل و یا دم کرده ۱۰ تا ۳۰ گرم آن به همراه مقداری قند استفاده درمانی می‌شود. تخم گشنیز را بکوبید و در سرکه خیس کنید و بر سر بمالید، برای سردرد که از حرارت تولید شده باشد مفید است. برای تسکین دردهای عصب صورت اثر قاطع و حتمی دارد، در این مورد باید سر و صورت را با دم کرده تخم گشنیز بخور دهند. خوردن زیاد تخم یا برگ گشنیر و اسانس میوه و حتی شیره گیاه باعث نسیان، خواب‌های پریشان و لکنت زبان و کندی ذهن می‌شود و ایجاد نوعی مستی توام با خستگی مفرط منجر به خواب عمیق و حالاتی نظیر گنگی و بی حسی پیش می‌آورد و ممکن است در خاتمه موجب ورم معده و روده و پیدایش خون در ادرار و نفریت حاد گردد.
درمان با گشنیز:
درمان درد گوش: یک قاشق غذاخوری پودر تخم گشنیز را در یک لیوان آب بجوشانید و گوش را بخور دهید و این فرآورده را صبح، ظهر، شب تا بهبودی کامل تکرار کنید.
درمان پوستی: جهت رفع خارش و آلرژی و رفع کهیر و اگزما مقداری گشنیز تازه را پس از شستن، نرم کوبیده و با مقداری پودر نان خشک مخلوط کرده بر پوست بمالید.
دستگاه ادراری: یک قاشق پودر تخم گشنیز را تناول کرده یا در یک استکان آبجوش دم کرده و میل کنید، این دارو اثر آنتی بیوتیک دارد، بنابراین تمام ناراحتی‌های دستگاه ادراری را که منشا میکروبی دارد درمان می‌کند.
گریپ و گلو درد: تخم گشنیز نرم کوبیده را هر وعده چهار قاشق چای خوری در یک لیوان آب جوش دم کنید، ابتدا بخور داده، سپس یک یا دو استکان از آن را میل کنید، بهبود می‌یابید. در مصارف خارجی پودر میوه یا روغن آن را در تهیه پماد تسکین دهنده درد بیماری‌های روماتیسمی‌و عضلانی و مفصلی به کار می‌برند. در ترکیب برگ و دانه‌های گیاه، مواد معطری با خاصیت اشتها آوری وجود دارد که در تهیه انواع غذاهای گوشتی و لبنی مثل همبرگر و بیفتگ و پیتزا و ماست و پخت بعضی نان‌ها و شیرینی‌ها استفاده می‌شوند.
