نام علمی: Euphorbia (Poinsettia) pulcherrima
پرورش این گیاه زینتی گلخانه‌ای که اصل آن از مکزیک است، از ده‌ها سال پیش در ایران متداول است. گلهای این گیاه کوچک به رنگ زرد و تقریبا غیرقابل توجه است. این گلها در شاخه‌های گل‌دهنده در وسط قرار می‌گیرند و بلافاصله بعد از آنها براکته‌های بزرگ رنگین (معمولا به رنگ قرمز) قرار دارند که بسیار جالب توجه است. بنت‌القنسول یک گیاه روزکوتاه است و بدین ترتیب در پاییز به‌گل می‌رود و در تمامی طول زمستان گلدار است. در صورتی که از بنت‌القنسول در اسفندماه و اوایل بهار و حتی اوایل تابستان قلمه برداشت شود، گیاه حاصله رشد زیادی می‌کند و شاخه‌های گل‌دهنده بلند می‌شوند. این‌چنین محصولی از نظر تهیه گل بریده قابل ارزش است و تهیه قلمه برای پرورش گیاه گلدانی بایستی به اوایل شهریور ماه موکول شود، در این صورت گیاهان حاصله که معمولا بیش از یک ساقه ندارند، گل درشتی خواهند داد که کوتاه و تقریبا در سطح گلدان تشکیل می‌شود. بعدا چند بوته از این گل را در یک گلدان (بسته به بزرگی گلدان تعداد بوته‌ها متفاوت است) قرار می‌دهند، این چنین محصولی بسیار با ارزش خواهد بود و به بهایی گرانتر در بازار عرضه می‌شود. در یک گلدان خیاری معمولا سه بوته‌ی کوچک تک‌گل قرار می‌گیرد.
تکثیر بنت‌القنسول
در ایران تاکنون روش موفقی برای تکثیر بنت‌القنسول ارائه نشده است. در سالهای اخیر آزمایش‌هایی در دانشکده کشاورزی کرج انجام شده است و مقاله‌ای در نشریه‌ی علمی این دانشکده در این‌باره به چاپ رسیده است. همچنین آزمایش‌هایی توسط یکی از دانشجویان فوق لیسانس در گلخانه‌های تحقیقاتی به اجرا در آمده است که تاکنون نتایج آن منتشر نشده است. مشکل اینست که با روش معمولی گرفتن قلمه‌های خشبی در فصل بهار و کشت و پرورش آنها در گلدان‌ها، گل بنت‌القنسول رشد فوق‌العاده می‌کنند. نظر به اینکه این گیاه از انواع روزکوتاه است، شاخه‌های بلند بنت‌القنسول در فصل تابستان گل نداده، این بوته‌های بلند که در فصل پاییز به گل می‌روند در بازار خریدار ندارند. گلدانهای بنت‌القنسول با شاخه‌های بلند در زمانی که خریداری شده و به خانه‌ها برده می‌شوند برگهایشان به تدریج زرد شده و خزان می‌کنند. این عارضه نیز به نامرغوبی این گیاه می‌افزاید. برای بالا بردن کیفیت بنت‌القنسول باید کوشش نمود تا محصول حاصله کوتاه بماند و درهمین حال گل دهد. هر اندازه گلها درشت‌تر و براکته‌های آن پهن‌تر و رنگ بهتری داشته باشند مرغوب‌تر خواهند بود. برای رسیدن به این هدف در درجه‌ی اول بایستی زمان گرفتن قلمه تنظیم شود.
در اروپا و در آمریکا قلمه‌های بنت‌القنسول از سه منشاء تأمین می‌شوند. در نقاطی که آب و هوای مناسب دارد (کالیفرنیا در آمریکا) قلمه‌های بنت‌القنسول را در بهار در مزارع می‌کارند. این کشت و کار فقط به منظور تهیه‌ی پایه‌های مادری صورت می‌گیرد. در تمامی فصل بهار و سپس در تابستان و پاییز از گیاهان مراقبت به عمل می‌آید و مزرعه‌ی بنت‌القنسول آبیاری می‌شود. در پاییز این گیاه به مرور خزان می‌کند و به یک دوره خواب می‌رسد. در اوخر این فصل و زمانی که هنوز گیاهان در حالت رکودِ رشدی هستند به شدت هرس شده و با ریشه از خاک درآورده می‌شوند و به گلخانه‌ها تا دورترین نقاط ارسال می‌گردند. گلکاران با دریافت این پایه‌ها در اوایل فصل بهار آنها را در گلدانهای بزرگ چوبی کشت می‌کنند و به‌عنوان پایه‌های مادری نگهداری می‌کنند. خاک این گلدان‌ها از سه قسمت خاک معمولی (خاک باقچه) و یک قسمت تورب یا کود پوسیده تشکیل می‌شود، ضمنا به هر چرخ‌دستی خاک، یک گلدان نشائی سوپرفسفات اضافه می‌شود.
گلدان‌ها در گلخانه در درجه حرارت ۲۰ الی ۲۵ درجه نگهداری می‌شوند. برخی از شاخه‌ها گل زودرسی می‌دهند ک بلافاصله شاخه‌های گلدار به‌شدت هرس می‌شوند. زمانی که شاخه‌های جوان ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر رشد کردند یک بار جوانه‌گیری می‌گردند و بدین ترتیب نوک شاخه‌ها قطع می‌شوند تا پایه‌های مادری قوی‌تر شوند. در این زمان هر دو هفته یک‌بار به پایه‌های مادری کودهای ازتی و فسفری داده می‌شود و سطح خاک گلدان‌ها توسط مالچی از تورب و یا کود دامی پوسیده پوسیده می‌گردد. توصیه شده است که کودپاشی شیمیایی در تمامی زمان قلمه‌گیری ادامه یابد تا قلمه‌های قوی و نسبتا نرم حاصل شود. این‌چنین قلمه‌هایی آسانتر ریشه‌دار می‌شوند. پایه‌های مادری باید فاصله کافی داشته باشند تا نور کافی دریافت کنند. با برداشتن قلمه های انتهایی شاخه‌های زیرین روشن می‌شوند و بعدا از این شاخه‌ها که قوی‌تر می‌شوند نیز قلمه برداشت می‌شود. از پایه‌های مادری چندین بار قلمه‌گیری می‌شود و در فصل پاییز بعد از گلدهی، که در ۱۵ درجه‌ی سانتی‌گراد صورت می‌گیرد، پایه‌های مادری به تدریج دیگر آبیاری نمی‌شوند و در این درجه حرارت مصنوعا به حالت رکود و خواب می‌روند، و در زیر سکوهای گلخانه تمامی فصل زمستان باقی مانده در بهار مجددا از آنها استفاده به عمل می‌آید.
این به طور کلی نحوه قلمه‌گیری از بنت‌القنسول در خارج از ایران بود. احتمالا در ایران نیز می‌توان نواحی مناسب کشت بنت‌القنسول در هوای آزاد را یافت تا چنین پایه‌های مادری جهت قلمه‌گیری این گیاه مهیا شود. پایه‌های مادری را می‌توان از طریق دیگر توسط کاشت قلمه‌های ریشه‌دار در گلخانه فراهم کرد. برای تهیه چنین پایه‌هایی می‌توان قلمه‌های بنت‌القنسول را به فاصله ۳۰ سانتی‌متر در بستری از کاست در ماههای خرداد و تیر در گلخانه کشت کرد، و یا می‌توان آنها را با فاصله کمتر در اوایل بهار در گلخانه ریشه‌دار کرده، سپس به گلدان منتقل کرد و از آنها مواظبت به عمل آورد. سپس زمانی که شاخه‌های جدید به طول ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر رسیدند بعد از یک جوانه‌گیری از آنها قلمه تهیه کرد. بدین ترتیب در این روش که امکان اعمال آن در گلخانه‌های دانشکده کشاورزی موجود است، می‌توان تقریبا هر ماه یک‌بار در طول ماههای تابستان از بنت‌القنسول قلمه گرفت.
هر اندازه قلمه‌ها ضخیم‌تر باشند، گلهایی که روی آنها تشکیل می‌شود بزرگ تر خواهند بود؛ شاخه‌های باریک و پیچیده هرگز گل مورد نظر را نخواهند داد. قلمه‌ها باید در صبح زود برداشت شوند. طول قلمه‌ها باید حدود ۱۰ سانتی متر باشد و لزومی ندارد که در بخش تحتانی آن یک گره باشد و یا اینکه از زیر گره و جوانه زده شود. فقط باید یک برگ تحتانی حذف شود تا قلمه‌ها در بستر کاشت مستقر گردند. بقیه برگ‌ها حفظ می‌شوند. این قلمه‌ها را می‌توان در بستری از ماسه و یا مواد مشابه با زهکشی مناسب کشت کرد. قلمه‌های بنت‌القنسول غالبا بسته به نوع آن ظرف دو تا چهار هفته ریشه‌دار می‌شوند. قلمه‌های سبز بنت‌القنسول که در سالهای اخیر به عنوان آزمایش در گلخانه‌های تحقیقاتی دانشکده کشاورزی پرورش داده شد به شدت در معرض هجوم بیماری‌ها قرار گرفت. روی این اصل ضد عفونی کامل بستر کاشت و حتی گلدان‌ها توصیه می‌شود. نوع بیماری‌ها باید به دقت تشخیص داده شده، سم‌پاشی دقیق و مورد نیاز اعمال شود.
نور:
همواره باید بنت‌القنسول را در زیر نور کامل آفتاب پرورش داد و این شامل پایه‌های مادری و گلدانهای حاوی قلمه‌های ریشه‌دار آن نیز می‌شود. بنت‌القنسول یک گیاه روزکوتاه است. غنچه‌های گل در مهرماه تشکیل شده، در آذرماه گلها باز و کامل می‌شوند. باید توجه داشت که گلدهی بنت‌القنسول همچنین در ارتباط با درجه حرارت محیط است و عامل دما و نور تواماً در تاریخ گلدهی دخالت دارند. در منازل نور چراغ‌ها می‌توانند در گلدهی دخالت کنند. گلدانهای بزرگ و چندساله‌ای که از این گل در منازل پرورش داده می‌شوند، به دلیل این که هرگز در معرض روزهای کوتاه قرار نمی‌گیرند، گل نمی‌دهند.
درجه حرارت:
به طور کلی بنت‌القنسول محصول درجه حرارتی معادل ۱۵ درجه سانتی‌گراد بشمار می‌رود. در صورتی که به این گیاه استراحت داده شود و در این درجه حرارت از طریق کم‌ابی به حال رکود رود برای رشد و نمو بعدی به‌حرارت ۲۰ تا ۲۲ درجه نیاز دارد، برای نگهداری بعدی مجددا درجه حرارت کاهش می‌یابد. در ایران که دمای هوا در تابستان تا ۴۰ درجه و بیشتر بالا می‌رود، در فصل تابستان باید درجه حرارت هوای گلخانه به شدت کاهش یابد. این عمل توسط کولرهای آبی معمولی امکان‌پذیر نیست و روش معروف به فان‌اندپد که امروزه در بسیاری از نقاط گرم دنیا جهت کاهش درجه حرارت گلخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، بسیار مناسب است. کاهش درجه حرار در روزهای سرد پاییز گلدهی را به تاخیر می‌اندازد و به‌علاوه رطوبت زیاد خاک گلدان‌ها ممکن است باعث شود تا بیماری‌ها و پوسیدگی طوقه شدت یابد.
برخی مسائل و مشکلات پرورش بنت‌القنسول
یکی از مشکلات مهم این محصول موضوع ریزش برگ‌هاست. کمبود ازت در برگ‌ها یکی از عوامل موثر در این ریزش می‌تواند باشد. ضعف ریشه‌ها در جذب ازت خود ممکن است به دلیل آبیاری پی‌درپی و یا بیماری‌های ریشه و سرانجام به دلیل زیادی کودهای شیمیایی در خاک گلدان باشد. یکی دیگر از عوارض بنت‌القنسول موضوع غیرعادی بودن شکل گل است که در بعضی گونه‌ها عمومیت دارد.در این ارقام جوانه‌های گل تشکیل و شروع به رشد می‌کنند اما یک‌باره متوقف شده، شکل عادی گل از بین می‌رود و برعکس جوانه‌های زیر گل شروع به رشد می‌کنند. این گونه گیاهان باید در ۱۵ درجه حرارت شب کشت‌وکار شوند. همچنین باید تاریخ تکثیر آنها تا آنجا که مقدور است به تاخیر افتد.
بیماری‌ها:
مرگ قلمه‌های بنت‌القنسول یک عارضه است و عمومیت دارد. در بسیاری از نقاط و در مورد بسیاری از ارقام قلمه‌های سبز بنت‌القنسول به‌زودی زرد شده و به تدریج از بین می‌روند. حداقل ۲ عامل بیماری‌زا منشاء پوسیدگی ساقه، پوسیدگی ریشه و یا هردوی این عوارض می‌باشند. این عوامل عبارتند از پی‌تیوم (Pythium) و ریزوکتونیا (Rhizoctonia). در بین این عوامل ریزوکتونیا عمومیت دارد. این قارچ به ساقه‌های کوچک قلمه‌ها در سطح خاک بستر کاشت حمله می‌کنند. آبیاری پی‌درپی و یا گلدانهای استکانی حاوی قلمه‌ها باعث انتشار این بیماری و خسارت‌های ناشی از پوسیدگی ریشه می‌شوند. در نتیجه این بیماری برگ‌های پیرتر قلمه ابتدا به‌طرف بالا می‌پیچند و به‌تدریج زرد شده، می‌ریزند.
پی‌تیوم نیز به قلمه‌ها و بوته‌های جوان بنت‌القنسول حمله‌ور می‌شود و باعث یک نوع پوسیدگی خاص می‌گردد. برای جلوگیری از آن در ضدعفونی خاک از ماده‌ای به نام دگسون استفاده می‌شود. بیماری‌های باکتریایی که باعث ترک خوردگی و پوسیدگی بخش‌هایی از ساقه می‌شود، در مورد بنت‌القنسول ذکر شده است. همچنین از کنه و شپشک بنت‌القنسول نام برده شده است؛ این آفات در گلخانه‌های بنت‌القنسول کمتر باعث عوارض مهم شده‌اند. در ایران مهم‌ترین عارضه موضوع پوسیدگی قلمه‌های بنت‌القنسول است که به دلیل عدم توجه به ضدعفونی خاک عمومیت دارد.
