Cactaceae
کاکتوسها بومی آمریکای مرکزی و جنوبی میباشند. در این قاره دستکم بیش از ۲۰۰۰ گونه از کاکتوسها شناسایی شده است که بیشتر آنها در کشورهای شیلی، بولیوی و آرژانتین به صورت طبیعی میرویند. برخی از این گونهها بسیار کوچک و پنهان در ماسههای کف بیابانها و اما تعدادی نیز همچون کاکتوس ساگوارو ارتفاعی تا ۱۲ متر مییابند. در جنگلهای برزیل بسیاری از کاکتوسها به صورت اپیفیت (یا هوازی) همراه با گیاهانی از بروملیادها و ارکیدهها در تنهی درختان زندگی میکنند و آب و مواد غذایی را از هوا، باران و تنهی درختان بهدست میآورند.
خانوادهی کاکتوس به سهزیر خانواده تقسیم میشود: پرسکیه (Pereskieae)، اوپانسیه (Opuntieae) و سرئه (Cereeae). زیرخانوادهی پرسکیه از دو گروه دیگر قدمت بیشتری داشته و به درختان جنگلی شباهت دارد. پرسکیهها گیاهانی بوتهمانند با برگهایی پهن شبیه مرکبات هستند. گل های این گروه از کاکتوس ها دمگلهایی کوتاه داشته و به صورت دستهای ظاهر میشوند. پرسکیای گلدرشت (Pereskia grandifolia) از جمله گیاهان شناختهشده در این زیرخانواده میباشد که در انگلیسی به آن Rose cactus میگویند.
زیر خانوادهی اوپانسیه ساقههایی آبدار، گوشتی و بند بند دارند. سطح آنها را تیغهایی نرم و کوتاه پوشانده که به آسانی از گیاه اصلی جدا شده با لمس کردنشان تعداد زیادی از آنها به دست میچسبند. گونههای اوپانسیا (Opuntia) و نوپالئا (Nopalea یا Tephrocactus) از انواع مشهور این زیرخانواده محسوب میشوند. این کاکتوس ها برگ ندارند و گلهایشان شبیه به چرخدنده و بدون دمگلاند.
زیر خانواده سرئه دارای انواع متعدد میباشد. معمولا این دسته دارای تنه و ساقههای کشیده و ستونی هستند. گلها بدون دمگل و بسیار زیبا میباشند. گیاهان زیر مجموعهی این خانواده بیشتر از دو گروه قبلی تکثیر شده در مناطق دیگر بهصورت تزئینی نگهداری میشوند. این زیر خانواده خود به راستههای زیر تقسیم میشود:
سرئنه (Cereaneae): که شامل گونههای معروف سرئوس، کلیستو کاکتوس، اریوسرئوس، هلیوسرئوس، پاکیسرئوس و غیره است.
هلیوسرئنه (Hylocereanae): گونههای این دسته از کاکتوسها بهصورت رونده و پیچهای اپیفیت (هوازی)، با ریشههای هوایی، که بر صخرهها و تنهی درختها میپیچند. گلهای درشت انواع کریپتوسرئوس، هیلوسرئوس، سیلنیسرئوس از این راسته در شبها باز میشوند و از این نظر در زبان انگلیسی به کاکتوس شب (Night blooming Cacti) مشهور شدهاند.
Cryptocereus
اکینو سرئنه: گیاهان کوچک و کوتاهیاند که به صورت منفرد و یا دستهای دیده میشوند. گلهای درشت بوقیشکل آنها در اطراف ساقهها ظاهر میشود. از مهمترین انواع این کاکتوسها کامهسرئوس، اکینوسرئوس، اکینوپسیس، لوبیویا و ربوتیا میباشند.
Chamaecereus
اکینوکاکتانه: کاکتوسهای کوتاه و کوچکیاند که بعضی بهصورت مجتمع (کاکتوسهای ستارهای) و پوشیده از تیغ و نواری شکلند. گلهای این گیاهان فوقالعاده زیبا میباشند. از انواع این کاکتوسها آستروفیتوم، اکینوکاکتوس، هاماتوکاکتوس، نوتوکاکتوس و بسیاری انواع دیگر را میتوان نام برد.
Astrophytum
کاکتانه: کاکتوسهایی شبیه بهانواع راستهی قبلیاند، کوچک و گرد، پوشیده از تیغ و نواری شکلند. گل ها و میوهها در قسمت بالای گیاه قرار دارند. تنها نوع معروف این کاکتوس ها نوع ملوکاکتوس است که دارای گونههای مختلفی میباشد.
کوریفانتانه: کاکتوس های این راسته نیز گرد و تقریبا کروی پوشیده از تیغهای نسبتا بلند و برگشته است. برخی از آنها بهصورت مجتمع و گلهایشان به سمت بالا است. از مهمترین انواع این راستهی گیاهی کوری فانتا، مامیلاریا، تلوکاکتوس، و بسیاری از انواع دیگر است.
اپیفیلانه: معروفترین کاکتوس ها، از جمله کاکتوس ارکید و کاکتوس کریسمس، در این راستهی گیاهی قرار دارند. این گیاهان مخصوص مناطق حاره، و غالبا به صورت اپیفیت هستند. شاخههایی پهن، برگ مانند و غالبا بدون تیغ دارند. گل آنها بسیار درخشنده و زیباست. از مهمترین انواع این گیاهان اپیفیلوم، کاکتوس زیگو و برخی انواع دیگر است.
کاکتوسهای ریپسالیدانه (Rhipsalidanae): دارای شاخههای کشیده و افتاده و بندبند میباشند. روی این اصل در زبان انگلیسی بهآنها کاکتوس زنجیرهای میگویند. شاخهها آزاد پهن کشیده در برخی لولهای شکل و پراکنده و برروی درختان در مناطق حاره بهصورت اپیفیت زندگی میکنند و توده عظیمی را تشکیل میدهند. گل ها کوچک و میوهها حبهمانند است. از مهمترین این کاکتوسها ریسپالیس (Rhipsalis) و لپیسمیوم (Lepimium) را میتوان نام برد.
کاکتوسها در مجموع گیاهانی کمتوقع میباشند و نیازی به مراقبت زیاد ندارند. غالبا این گیاهان نیاز به نور کامل آفتاب دارند، بنابراین در ماههای زمستان در منازل میبایستی آنها را در پشت پنجرههای روبهجنوب گذاشت. بیشتر کاکتوسها فصل زمستان را در حال رکود سپری میکنند، در این حال در محلی نسبتا سرد (حدود ۱۰ درجهی سانتیگراد) نگهداری میشوند. برخی از آنها در این زمان نیازی به آبیاری ندارند. اما بهتر است در فصل بهار با قرار دادنشان در محلی آفتابگیر به آنها کمک نمود تا طراوت خود را بازیابند.
اکثر کاکتوس هایی که ساقههای پهن و برگمانند دارند اپیفیت هستند بنابراین خاک آنها میبایست از مواد پوسیدهی گیاهی بیشتری تشکیل یافته باشد. و همچنین باید در آبیاری مرتب آنها و بررسی زهکشی خاک دقت نمود. به طور کلی بهترین خاک برای کاکتوسهای معمولی شامل یکسوم شن درشت و زبر، یکسوم خاک باغچه و یکسوم باقیمانده هم خاکبرگ پوسیده و یا هوموس است.