هدف
به منظور تأمین و ارتقاء سطح ایمنی و حفاظت نیروی کار و همچنین صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور و پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارت مالی در فعالیت‌های مرتبط با ماشینهای کشاورزی، مقررات این آیین‌نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده است.
فصل اول ـ تعاریف
ماشینهای کشاورزی
به ماشین‌هایی اطلاق می‌شود که دارای موتور بوده و جهت عملیات کشاورزی و برای کارهایی نظیر آماده‌سازی زمین، کاشت، داشت، برداشت و جابجایی‌محصول بکارگرفته‌می‌شوند.
ادوات کشاورزی:
به دستگاههای فاقد موتور اطلاق می‌شود که به طرق مختلف (سوار، نیمه‌سوار و کششی) به ماشینهای کشاورزی متصل شده و عملیات مختلف کاشت، داشت، برداشت و جابجایی محصول را انجام می‌دهند.
ادوات خاک‌ورزی: دستگاههایی هستند که عملیات آماده‌سازی را قبل از کشت بر روی زمین انجام می‌دهند مانند گاوآهن، دیسک و هرس.
ماشینهای کاشت: دستگاههایی هستند که عملیات کاشت بذر، نشاء و غیره را انجام می‌دهند.
ادوات داشت: دستگاههایی هستند که پس از کاشتن دانه‌ها و سایر محصولات تا زمان برداشت محصول، عملیات نگهداری، کودپاشی و سمپاشی مزرعه را انجام می‌دهند مانند ماشینهای تنک‌کن، کودپاش و سم‌‌پاش.
ماشینها و ادوات برداشت: دستگاههایی هستند که عملیات برداشت محصول از سطح مزرعه، بسته‌بندی، خرمنکوبی و یا چند عملیات را با هم انجام می‌دهند. از قبیل بسته‌بندها، ساقه‌کوبها، کمباین‌ها، علوفه خردکن ثابت.
تراکتور و تیلر: ماشینهای چندمنظوره‌ای است که برای کشیدن ادوات، ماشینهای متحرک، بکارانداختن ماشینهای ساکن و یا قابل حرکت به کمک تسمه و فلکه و محور تواندهی به کار می‌روند.
محور تواندهی (P.T.O): محور گردنده مخصوصی است که نیروی محرکه لازم را از موتور تراکتور گرفته و به‌ماشین‌ها و یا ادوات کشاورزی منتقل می‌نماید.
پین‌برشی: قطعه‌ای است برای نگهداری اتصال خیش به گاوآهن که در صورت برخورد خیش به‌مانع، مقاومت خود را از دست‌داده و بریده‌شده و مانع‌از بلندشدن و واژگونی تراکتور می‌گردد.
سپر دوار محور اتصال (P.T.O) پوششی است که روی محور انتقال‌دهنده نیرو قرار می‌گیرد تا از برخورد انسان با محور جلوگیری نماید.
فصل دوم ـ مقررات عمومی
ماده1ـ کلیه اشخاصی که از ماشینها و ادوات کشاورزی استفاده می‌نمایند باید آموزش و مهارت لازم را دیده باشند.
ماده2ـ داشتن گواهینامه ویژه از مراجع ذیصلاح برای کار با ماشینهای کشاورزی موتوری الزامی است.
ماده3ـ کلیه قسمتهای ماشینهای کشاورزی و ادوات آن باید قبل از هرگونه عملیات کشاورزی مورد بازدید قرارگیرد.
ماده4ـ کلیه قسمتهای انتقال‌دهنده نیرو و مواد از قبیل تسمه فلکه، چرخ‌دنده و زنجیر و مارپیچ‌های انتقال مواد و امثال آنها و همچنین قسمتهایی از ماشینها که امکان ایجاد حادثه برای کارگر و افراد داشته باشد باید دارای حفاظ مناسب و موثر باشد. ضمناً رعایت مفاد آیین‌نامه حفاظت در مقابل وسایل انتقال‌نیرو مصوب1340/4/21 در این زمینه الزامی می‌باشد.
ماده5 ـ قبل از انجام عملیات تعمیر، سرویس، نظافت، تنظیم، اتصال و جداسازی ادوات ماشینهای کشاورزی باید آنها را به طور اطمینان بخشی متوقف و بی‌حرکت نمود.
ماده6 ـ در ماشینها و ادواتی که بعد از خاموش‌کردن ماشین محور چرخنده یا سایر اتصالات مدتی به حرکت خود ادامه می‌دهند باید تا توقف کامل دسترسی به‌قسمتهای خطرناک آن امکان‌پذیر نباشد.
ماده7ـ عملیات بهره‌برداری، تعمیر، تنظیم و سرویس ماشینهای کشاورزی و ادوات آن باید طبق دستورالعمل شرکت سازنده و با رعایت اصول‌ایمنی و توسط اشخاص ماهر انجام گیرد.
ماده8ـ سوارشدن افراد بر روی ماشینها و ادوات کشاورزی، غیر از محل‌های مجاز که توسط شرکت سازنده تعبیه شده، ممنوع است.
ماده9ـ ماشینها و ادوات کشاورزی را باید مطابق با کاربری و دستورالعمل‌های شرکت سازنده استفاده نمود.
ماده10ـ راننده ماشین کشاورزی مکلف است قبل از شروع به کار با ماشین، از عدم وجود افراد در داخل مخازن و حفظه‌ها و محدوده خطر اطمینان حاصل نماید.
ماده11ـ ماشینهای کشاورزی باید به خاموش‌کننده‌های دستی مناسب مجهز گردند.
ماده12ـ راننده ماشین کشاورزی باید پس از اتمام کار نسبت به توقف کامل ماشین اطمینان حاصل نموده و سوییچ آن را بردارد.
ماده13ـ عملیات کشاورزی در شیب تپه‌ها و زمین‌های دارای اختلاف سطح باید با رعایت اصول ایمنی و دستورالعمل شرکت سازنده صورت گیرد.
ماده14ـ عملیات کشاورزی در شب باید با رعایت اصول ایمنی و تامین روشنایی مناسب انجام گردد.
ماده15ـ هنگام کار با ماشینهای کشاورزی و یا حمل ونقل آنها در نزدیکی خطوط انتقال نیروی برق، آب، گاز و نفت باید قوانین و مقررات مربوط به حریم آنها رعایت گردد.
ماده16ـ هنگام اتصال، تنظیم و جداسازی ادوات ماشینهای کشاورزی که نیاز به‌روشن‌بودن ماشیـن می‌باشد، رعایت اصول ایمنی و دستورالعمـل‌های شرکت سـازنده الزامی است.
ماده17ـ هنگام تعمیر، تنظیم و سرویس، باید پایداری و ایستایی ادوات و ماشینهای کشاورزی با استفاده از تجهیزات ایمن و مناسب تامین گردد.
ماده18ـ قبل از ترک یا خاموش‌نمودن ماشینها و ادوات کشاورزی آزادکردن فشار هیدرولیک کلیه ادوات و متعلقات برای قرارگرفتن در پایین‌ترین حد و نزدیکترین فاصله با سطح زمین الزامی است.
ماده19ـ به‌منظور حفظ پایداری ماشین‌های‌کشاورزی در حالت‌اتصال ادوات سوارشونده، باید از وزنه‌های تعادلی مطابق با دستورالعمل‌های شرکت سازنده استفاده نمود.
ماده20ـ استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب با نوع کار الزامی است.
فصل سوم ـ مقررات اختصاصی
ماده21ـ استفاده از سپر اصلی و حفاظ مخصوص در بالای محور تواندهی تراکتور الزامیست.
ماده22ـ هنگام رانندگی تراکتور در جاده‌ها و معابر مجاز باید پدال‌های ترمز به‌یکدیگر قفل شوند.
ماده23ـ اتصال ادوات کششی به تراکتور صرفاً باید با استفاده از پین‌های برشی استاندارد صورت گیرد.
ماده24ـ هنگام کارخاک‌ورزهای دوار از قرارگرفتن در منطقه خطر و پشت آن باید خودداری شود.
ماده25ـ هنگام عملیات خاک‌ورزی توسط گاوآهنهای دوطرفه و در زمان تعویض خیشها قرارگرفتن در محدوده چرخش خیش ممنوع است.
ماده26ـ مادامی که ماشین کاشت در حال کار است باید دهانه مخزن بسته بوده و بررسی میزان بذر از طریق دریچه‌های مخصوص انجام گیرد و استفاده از دست برای این کار ممنوع است.
ماده27ـ تمیزکردن علوفه و ضایعات جمع شده در مقابل شانه برش ماشینهای دروگر شانه‌ای باید پس از توقف کامل دستگاه و خاموش‌نمودن آن انجام پذیرد.
ماده28ـ قرارگرفتن افراد در مقابل شانه برش ماشین دروگر تحت هر شرایطی، ممنوع می‌باشد.
ماده29ـ ایستادن و تردد افراد در محدوده حرکت و فعالیت ماشینها و ادوات کشاورزی در هنگام کار، ممنوع است.
ماده30ـ هنگام تنظیم تیغه‌های برشی ماشینهای خردکن، باید با استفاده از وسیله مناسبی از چرخش ناخواسته تیغه‌ها جلوگیری شود.
ماده31ـ هنگام پربودن مخزن دانه کمباین بایستی با سرعت مطمئن و مطابق با دستورالعمل‌های شرکت سازنده حرکت نمود.
ماده32ـ هنگام برداشت محصول از تپه‌هایی با شیب تند بایستی از کمباین‌هایی مجهز به سیستم ترازکننده خودکار استفاده شود.
ماده33ـ قسمتهایی از ماشین که در ارتفاع کار می‌کنند باید به هنگام خاموش‌نمودن دستگاه به روی زمین قرارگیرد.
ماده34ـ دهـانه‌های ورودی و خروجی مواد اولـیه یا محـصول در ماشـین‌ها و ادوات کشاورزی باید به نحوی باشد که ورود و درگیری اعضای بدن به محدوده خطر امکان‌پذیر نباشد.
ماده35ـ کلیه قسمتهایی از ماشین و یا ادوات آن که در اثر کارکردن احتمال داغ‌شدن آنها وجود دارد باید مرتباً بازدید و سرویس گردد تا از بروز آتش‌سوزی احتمالی جلوگیری به عمل آید.
ماده36ـ بازوهای تاشو در ادوات کشاورزی باید به قفل‌کن مکانیکی تجهیز شوند تا از بازشدن آنها در زمان حمل ونقل جلوگیری نماید.
فصل چهارم ـ سایر مقررات
ماده37ـ حرکت، بارگیری و تخلیه تریلر متصل به تراکتور باید مطابق با قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی صورت پذیرد.
ماده38ـ شیلنگها، لوله‌ها و اجزای تحت فشار هیدرولیک که برای اتصال به ادوات کشاورزی به کار می‌روند باید مرتباً بازدید و به روش مطمئن و ایمن محافظت گردند.
ماده39ـ ماشینهای کشاورزی باید به بوق هشداردهنده دنده عقب، آینه‌های بغل، چراغ‌گردان برای استفاده در شب و سایر تجهیزات هشدار دهنده مجهز باشند.
ماده40ـ دستگاههای شاخه بر موتوری باید دارای یک بند مهار (حمایل) قابل تنظیم برای استفاده کاربر باشد.
ماده41ـ پین‌هایی که برای اتصال ماشینها و ادوات کشاورزی استفاده می‌شوند باید مجهز به اشپیل و گیره ایمنی باشند.
ماده42ـ هرگونه اتصال محور تواندهی باید به سپر دوار محور مجهز باشد.
ماده43ـ برای کشش ادوات کشاورزی صرفاً استفاده از مالبند تراکتور مجاز است.
ماده44ـ تریلرهایی که به عنوان دنباله‌بند به تراکتور متصل می‌شوند باید به چراغ ترمز و علائم هشداردهنده مجهز باشند.
ماده45ـ در صورت عدم وجود کابین ایمن و استاندارد و به منظور حفظ جان راننده تراکتور، باید ماشین به چهارچوب حفاظتی (راپس) مجهز باشد.
ماده46ـ رعایت وزن، ارتفاع و جوانب مجاز بار در تریلرها الزامی است.
ماده47ـ میزان بار قابل حمل و همچنین ارتفاع بار مجاز باید روی بدنه تریلر حک گردد.
ماده48ـ رانندگان ماشینهای کشاورزی در هنگام کار باید از انجام امور ذیل:
خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، صحبت با تلفن همراه، استراحت و هرگونه شوخی و اعمال غیرایمن که باعث عدم تمرکز می‌گردد، خودداری نمایند. ضمناً قبل از شروع به کار یا در حین کار، استفاده از داروهای خواب‌آور ممنوع است.
ماده49ـ تریلرهای مخصوص حمل بار که با تراکتور کشیده می‌شوند باید به‌پایه‌های نگهدارنده مناسب مجهز باشند.
ماده50 ـ با عنایت به ماده 88 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کلیه دارندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضه‌کنندگان و بهره‌برداری‌کنندگان از ماشینهای کشاورزی مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد ایمنی و حفاظتی در ماشینهای مربوطه می‌باشند.
ماده51 ـ به استناد ماده 95 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت رعایت مقررات این آیین‌نامه بر عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به‌دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف است به جبران خسارات وارده می‌باشد.
این آئین‌نامه مشتمل بر 4 فصل و 51 ماده تهیه و به استناد مواد 85 و 91 قانون کار در جلسه مورخ 1387/11/2 شورای‌عالی حفاظت فنی تدوین و در تاریخ 1387/12/27 به تصویب وزیرکار و اموراجتماعی رسیده است.
مأخذ: وزارت کار و امور اجتماعی
