منابع آب زیرزمینی جزء ذخایر استراتژیک کشورها به حساب می‌آیند. این منابع در بسیاری از مناطق برای سال‌های آینده که منابع آب شیرین جهان کاهش می‌یابد، محفوظ مانده و از آنها بهره‌برداری نمی‌شود اما در کلانشهر تهران که با خطر جدی فرونشت مواجه است، ۳۰۲ حلقه چاه برای آبیاری فضای سبز به کار برده می‌شود. این در حالی است که به گفته ولی الله مظفریان، ایجاد فضای سبز متراکم در تهران اقدامی نادرست بوده و زمینه طغیان پشه سفید را در این شهر فراهم کرده است. همچنین با کاهش تراکم در فضای سبز، می‌توان مصرف آب این بخش را کاهش داد.
تهران رکورددار فرونشست زمین است. روزانه یک میلیمتر و در سال ۳۶ سانتیمتر، زمین زیر پای تهران فرو می‌نشیند. همین روزهاست که زیر پایمان خالی شود و از ۵۰ متر زیر سطح زمین سر در بیاوریم. فرونشست زمین ارتباط مستقیم با خالی شدن سفره‌های زیرزمینی دارد زیرا آبی که لابه‌لای ذرات خاک را اشغال می‌کند، به پوسته زمین اجازه می‌دهد که فشارهای وارده از بالا را تحمل کنند. حال اگر این آب از طریق حفر چاه برای تامین نیازهای بشر بیرون کشیده شود، زمین فرو می‌نشیند زیرا ما در سطح خاک با توسعه آسفالت امکان نفوذ آب در زمین را گرفته‌ایم و از سوی دیگر سرعت تخلیه سفره‌های زیرزمینی به حدی است که میزان تغذیه، جوابگوی فشارهای ما بر این منابع نیست.
بارگذاری‌های غیر استاندارد و برج‌سازی‌هایی که به طور مداوم ادامه پیدا کند، به لایه‌های زیرین پوسته زمین فشار می‌آورد و آبی که مایه حیات است، اگر لابه‌لای ذرات خاک حضور داشته باشد، تا حدودی می‌تواند اثر این بارگذاری‌های مخرب را تعدیل کند. بنابراین توجه به وضعیت سفره‌های زیرزمینی در تهرانی که نه سطح و نه عمق آن از گزند ساخت و ساز بشر محفوظ نمانده، بسیار مهم است.
متاسفانه دشت تهران در لیست قرمز وزارت نیرو قرار دارد. بر اساس آمارهای شرکت مدیریت منابع آب ایران، دشت تهران منطقه‌ای ممنوعه است. بر اساس قانون باید حفر چاه جدید در دشت‌های ممنوعه متوقف شود و حتی در مواردی که شرایط بحرانی است، پروانه چاه‌هایی که به تولید غذای مردم اختصاص دارد هم تعدیل می‌شود، اما در تهران ۳۰۲ حلقه چاه با خروجی ۱۴۳,۴۹۴ میلیون متر مکعب آب برای آبیاری فضای سبزی به کار می‌رود که قطعا اولویت آن از تولید غذا بیشتر نیست. تهرانی که آب شرب مورد نیاز خود را از خارج حوضه آبریز خود دریافت می‌کند و کالیفرنیا را به عنوان الگو در مسایل آب پیش رو دارد، فضای سبزی را توسعه داده که نمی‌تواند آلودگی‌های این کلانشهر را بهبود بخشد. در کالیفرنیا، آبیاری فضای سبز در سال‌های خشک متوقف می‌شود اما به خاطر نمی‌آوریم که آبیاری چمن‌های تهران حتی یک روز هم متوقف شده باشد!
برای ساماندهی این فضای نابسامان البته راهکارهایی هم وجود دارد. می‌توان با برنامه‌ریزی درست‌تر مصرف منابع آب زیرزمینی پایتخت را کاهش داد. ولی‌الله مظفریان به عنوان یک گیاهشناس معتقد است که تنها با کاهش تراکم گونه‌های گیاهی در فضای سبز شهر تهران، می‌توان مصرف آب برای این منظور را تعدیل کرد.
توسعه چمن‌های بی‌خاصیت
سال‌هاست که کارشناسان درباره توسعه غیر ضروری چمن‌کاری در تهران هشدار می‌دهند. در این کلانشهر مهمترین هدفی که از سوی شهرداری برای توسعه فضای سبز مطرح می‌شود، مقابله با آلودگی هواست. به همین دلیل هم سرانه فضای سبز مناطق مختلف به عنوان شاخصی برای کیفیت زندگی مردم این مناطق مورد بررسی قرار می‌گیرد. اما آیا فضای سبزی که شهرداری ایجاد کرده است، می‌تواند این هدف را برای کلانشهر آلوده‌ای نظیر تهران تامین کند؟ آنچه مسلم است بخش عمده فضای سبز تهران را چمن و بوته‌های گل فرا گرفته و درختان حضور کمرنگ‌تری در این فضا دارند. این در حالی است که چمن‌ها تاثیری در جذب آلودگی هوا ندارد و آب زیادی هم مصرف می‌کنند. به گفته ولی الله مظفریان گیاهشناس، برای نیاز آبی چمن‌ها در مقایسه با درختان عدد دقیقی در دسترس نیست زیرا ما علم خود را از اروپا گرفته‌ایم و مردمان این خطه به دلیل داشتن باران‌های دائمی، نیازی احساس نکرده‌اند که میزان نیاز آبی چمن در مقایسه با درختان را محاسبه کنند.
وی به طور کلی بیان می‌کند: با توجه به درجه حرارت ایران، آب‌های سطحی به سرعت تبخیر می‌شوند. بنابراین چمن‌ها که ریشه‌های کوچکتری در مقایسه با درختان دارند، برای نگهداری به آب بیشتری نیاز دارند. زیرا درختان می‌توانند از آب موجود در عمق استفاده کنند. مظفریان درباره وضعیت تولید اکسیژن چمن در مقایسه با درخت می‌گوید: از نظر میزان تولید اکسیژن هم چمن‌ها در مقایسه با درختان پهن برگ، میزان کمتری اکسیژن تولید می‌کنند حتی اگر چمن‌ها خیلی متراکم‌تر کشت شده باشند.
وی علت اصلی کاشت چمن در شهر تهران را چشم‌نوازی و مقابله با رنگ قهوه‌ای خاک این منطقه خشک اعلام می‌کند. به گفته مظفریان، ایرانیان به دلیل آنکه در منطقه‌ای خشک ساکن هستند، همواره تلاش می‌کنند رنگ قهوه‌ای خاک را تعدیل کنند. در مناطقی نظیر خراسان جنوبی کاج تهران در باغچه‌ها می‌کارند که درختی همیشه سبز است و تا حدودی رنگ قهوه‌ای موجود در محیط را تعدیل می‌کند. این گیاهشناس استفاده از پرچین به جای چمن را راهکاری برای تعدیل رنگ قهوه‌ای محیط و ایجاد چشم نوازی معرفی می‌کند اما به دلیل اقدامات غلطی که در ایران انجام می‌شود، حتی پرچین کاری را هم برای تهران توصیه نمی‌کند.
به گفته وی، پرچین دیوار سبزی است که در مقایسه با چمن اکسیژن بیشتری تولید می‌کند، در محیط رنگ سبز ایجاد کرده و آب کمتری هم مصرف می‌کند. اما پرچین یک دیوار است که باید با ایجاد آن و کاشت چند درخت در پشت این دیواره، منظره سبز ایجاد کرد نه اینکه در پشت پرچین گل رز کاشته شود! اصولا گل رز را باید جلوی دیوار کاشت تا چشم آن را ببیند اما این قواعد در طراحی‌ها رعایت نمی‌شود.
با گیاهان تهران کل ایران را می‌توان جنگل‌کاری کرد
مظفریان درباره امکان جایگزینی چمن با گونه‌های پوششی کم آب‌خواه، عنوان می‌کند: پوشش‌های کف را می‌توان با گونه‌های کم آب خواه جایگزین کرد اما همه چیز به نگاه ما برای انجام عمل درست بستگی دارد. در فضای سبز شهر تهران اصلا درست عمل نکرده‌ایم و آن هم به دلیل عجله مقامات برای این است که بگویند شهر را آباد کرده‌ایم. وی اضافه می‌کند: تراکم گیاهان در شهر تهران، کنار آزاد راه‌ها و غیره، به گونه‌ای است که با این تعداد گیاه می‌توان کل ایران را جنگل‌کاری کرد.
این گیاهشناس بیان می‌کند: نتیجه کاشت متراکم گیاه، توسعه پشه سفید در تهران است. این حشره قدرت پروازی در حد یک کیلومتر یا ۵۰۰ متر ندارد. اگر درختان توت را در فاصله کم از یکدیگر در تهران نمی‌کاشتیم، حشره به راحتی روی درختان منتقل نمی‌شد و ناگزیر روی خاک می‌افتاد و می‌مُرد. اما با کاشت توت در فواصل یک تا یک و نیم متری، پشه سفید امروز در حلق مردم فرو می‌رود. وی هرس غلط را بعد از تراکم بالا، مصیبت دیگری برای فضای سبز شهر تهران معرفی می‌کند. به گفته مظفریان، یک انسان غذا می‌خورد تا رشد کند اما اگر بلافاصله بعد از غذا یک مُسَهِل مصرف کند، تمام آنچه خورده را دفع می‌کند. شهرداری هم در مواجه با درختان تهران همین‌گونه عمل می‌کند. یعنی سم و کود و آب برای رشد گیاه مصرف می‌کند اما در پاییز با یک هرس سنگین، تمام رشد درخت را دور می‌ریزد.
این گیاهشناس می‌گوید: هرس برای تولید میوه در باغات کاربرد دارد. نباید درختان فضای سبز را هرس کنیم تا آنها شکل واقعی خود را بیابند. درختان باغات هرس می‌شوند که تمام شاخه‌ها نور دریافت کرده و میوهدهی تقویت شود. اما درختان فضای سبز تهران به قدری هرس شده‌اند که فرم طبیعی ندارند. شاخه‌های آنها کج است و شرایط مطلوبی ندارند. وی ادامه می‌دهد: چرا باید درخت بید مجنون را هرس کنیم؟ درخت بید مجنون را کاشته‌ایم که سرسبزی بدهد. اما متاسفانه در پاییز کارگران درست از محل پیوند، اقدام به هرس درختان بید مجنونی که شهرداری با قیمت‌های گزاف کاشته است، می‌کنند و به این ترتیب یک بید مجنون را به بید معمولی تبدیل می‌کنند.
